Kritiek uiten is vaak lastig. Je wil de ander niet voor het hoofd stoten, maar je wil er ook niet omheen draaien. Gebruik daarom de 40-woorden regel: zorg ervoor dat je feedback binnen een ouderwetse tweet past en voorkom dat je een ellenlang verhaal ophangt. #Kritiek #Feedbackgeven #Terugkoppeling
We kunnen er kort over zijn, als een tweet:
Lever je kritiek, wees dan zo bondig mogelijk.
Je wil geen ellenlang verhaal omhangen over waarom je wil dat een ander zijn of haar gedrag aanpast. Je wil direct tot de kern komen, en je observaties, gevoelens en behoeften delen. Daar meer woorden aan vuil maken dan nodig vermindert enkel de impact van je boodschap.
Hanteer daarom de #40-woorden regel:
4 zaken waar je op let wanneer je de 40-woorden regel toepast
Voorkom echter dat je je boodschap radicaal inkort en je collega voor het hoofd stoot met een weinig constructieve opmerking. Leer waar goede, opbouwende kritiek om draait. Pas onderstaande 4 punten toe:
1. Gebruik observaties (in plaats van evaluaties)
Een observatie is een waarneming. Iets dat je daadwerkelijk hebt gezien of gehoord. Het is objectief en valt niet anders te interpreteren.
Een evaluatie is het verhaal dat je brein aan een observatie koppelt. Een overtuiging die jij hebt en niet perse waar hoeft te zijn — het is subjectief.
Om opbouwende kritiek te kunnen geven, is het belangrijk dat je het verschil tussen observaties en evaluaties kent. Je wil namelijk altijd uitgaan van de werkelijkheid, niet van hoe jij de situatie kleurt.
Wat je daarom niét zegt:
- “Je bent lui” (persoonlijke aanval op een karaktereigenschap)
- “Je werk is slordig” (afbrekende kritiek)
- “Je bent altijd laat” (generaliseren)
- “Je negeert me” (impliceren dat het opzet is)
Dat jij het gevoel hebt dat een teamlid niet naar jouw input luistert, wil niet zeggen dat hij jou daadwerkelijk negeert. Het is een evaluatie — een mening of overtuiging die jij koppelt aan het gedrag van een ander. Een aanname en iets dat niet perse de werkelijkheid beschrijft.
Wil je de 40-woorden regel gebruiken, deel je dan enkel je observaties.
- “Je zei dat je me de documenten vóór woensdag zou aanleveren. Dat is niet gebeurd.”
- “Een vijftal cijfers in het rapport waren foutief.”
- “Je was 20 minuten te laat bij de meeting vanochtend.”
- “Ik heb je twee mails gestuurd, en ik heb nog geen reactie van je ontvangen.”
Ongekleurde, objectieve waarnemingen. Daar kun je wat mee. Gebruik dat.
2. Gebruik emoties (in plaats van gedachten)
Zodra je een lastig gesprek voert, vertel je vaak hoe jij over zaken denkt. Je gebruikt daarbij wel het woord ‘gevoel’, maar in feite deel je jouw gedachten — “Ik heb het gevoel dat je dit niet serieus neemt.”
Op die manier opbouwende kritiek geven kan nare consequenties hebben. De ander kan denken dat je hem of haar aanvalt, en schiet daardoor in de verdediging. Hij of zij kan zelfs de neiging hebben je te verbeteren: “Hoezo? Ik neem dit wel degelijk serieus!”
Wil je niet.
Wat je wél wil, is je emoties delen. Vertellen welk effect zijn of haar gedrag heeft op jouw gevoelens — je werkelijke gevoelens, geen verkapte gedachten. Let hier ook weer op het gebruik van evaluaties of observaties.
Wat je daarom niét zegt:
- “Ik voel me beoordeeld” (Daarmee zeg je: jij hebt je mening klaar. Jouw schuld.)
- “Ik voel me niet begrijpen” (Daarmee zeg je: jij begrijpt me niet. Jouw schuld.)
- “Ik voel me afgewezen” (Daarmee zeg je: jij wil niet met me samenwerken. Jouw schuld.)
Wil je de 40-woorden regel gebruiken, benoem dan de emotie, zonder te evalueren.
- “Ik voel me boos.”
- “Ik voel me gefrustreerd.”
- “Ik voel me gekwetst.”
Je vertelt welke impact hun gedrag heeft, zonder hen te beschuldigen.
3. Gebruik behoeften (in plaats van strategieën)
Om opbouwende kritiek helder en concreet te brengen, zul je op een derde punt moeten letten: benoemen wat jij nodig hebt. Daarmee bedoelen we geen kop koffie of een dag vrij, maar een behoefte die verzadigd moet worden.
Dat kunnen verschillende dingen zijn, maar over het algemeen hebben mensen behoefte aan een aantal universele zaken. Denk aan veiligheid, ondersteuning, begrip, integriteit, respect, begrip, duidelijkheid. Noem maar op.
“Ik heb transparantie nodig.”
Dit benoemen in het gesprek, maakt de ander duidelijk waarom je opbouwende kritiek geeft.
Let wel op. Er is 1 subtiel verschil in woordgebruik. 1 detail waar je op moet letten, wil je de ander niet het gevoel geven dat je hem of haar beschuldigt: het gebruik van de woorden ‘van jou’. Voeg je dat namelijk aan de zin toe, dan zijn jouw behoeften niet meer universeel. Het kan worden opgevat als een versluierde beschuldiging.
Wat je daarom niét zegt:
- “Ik heb meer begrip van jou nodig” (Daarmee zeg je: iedereen begrijpt me, behalve jij.)
- “Ik heb duidelijkheid van jou nodig” (Daarmee zeg je: jij bent onduidelijk.)
- “Ik heb geruststelling van jou nodig” (Daarmee zeg je: jij bent de reden waarom ik me zorgen maak.)
Wil je de 40-woorden regel gebruiken, benoem dan wat jij nodig hebt zonder de verantwoordelijkheid bij de ander neer te leggen.
- “Ik heb begrip nodig.”
- “Ik heb duidelijkheid nodig om te kunnen…”
- “Ik heb geruststelling nodig, wil ik…”
Bij het geven van opbouwende kritiek gaat het niet om wat je zegt, maar om wat de ander hoort. Zorg daarom voor zo weinig mogelijk frictie tussen wat je bedoelt en wat de ander interpreteert.
4. Gebruik verzoeken (in plaats van eisen)
Het verschillen tussen een verzoek en een eis? Beiden gebruik je om te krijgen wat je nodig hebt. Maar in tegenstelling tot een eis zorgt een verzoek ervoor dat de behoeften van een ander niet in het geding komen.
Wat je daarom niét zegt:
- “Ik wil dat je mijn tijd meer respecteert” (Vaag)
- “Ik wil dat je voortaan niet direct de ideeën van een ander de kop indrukt” (Negatief)
Wil je de 40-woorden regel gebruiken, maak je verzoek dan concreet én positief.
Zeg wat je van de ander verwacht en maakt het specifiek. Praat dus niet over wat je niet langer wil, maar over het gewenste positieve resultaat.
- “Ik verzoek je vanaf nu op tijd aanwezig te zijn bij vergaderingen.”
- “Ik verzoek je eerst de ideeën van het team aan te horen en twee á drie vragen te stellen voordat je jouw conclusie deelt.”
Laat je opbouwende kritiek niet afhangen van context. Geef duidelijk aan wat je wil dat de ander voortaan zegt of doet. Zo ontstaat er geen verwarring.
Alles bij elkaar
Opbouwende kritiek geven is vaak lastig. Je wil voorkomen dat het vaag, negatief of beschuldigend is. Maak het daarom niet lastiger dan dat het is, en gebruik de 40-woorden regel. Dit dwingt je na te denken over wat je zegt en van de ander verwacht. De kritiek wordt hierdoor helder, concreet en direct begrijpbaar — als een tweet.
Om de kritiek zo bondig mogelijk te formuleren, let je op 4 punten:
- Je deelt observaties — wat heb je daadwerkelijk gezien of gehoord?
- Je spreekt over emoties — wat voor een impact had zijn of haar gedrag op jouw gevoelens?
- Je vertelt wat je nodig hebt — waarom wil je dat hij of zij zijn of haar gedrag aanpast?
- Je vertelt wat je van de ander verwacht — welke positieve gedragsverandering moet er plaatsvinden?
In de praktijk kan dat er zo uitzien:
- “Toen je vlak voor de ogen van het hele team zei dat je mijn werk slecht vond, voelde ik me beschaamd. Ik heb namelijk erkenning en vertrouwen nodig. Zullen we daarom afspreken dat we kritiek onder vier ogen bespreken?”
- “Ik heb nog geen reactie ontvangen over de laatste update. Dat baart mij zorgen, want ik heb transparantie nodig. Kun je alsjeblieft contact met me opnemen over deze cijfers?”
- “Je kwam een half uur te laat bij de laatste meeting. Ik voel me daardoor gefrustreerd, omdat ik een waarde hecht aan efficiëntie binnen het team. Kun je me uitleggen wat de reden was?
Kort, bondig en onder de 40 woorden. Als een #tweet.
Meer weten? Volg een cursus Feedback Geven
In onze 1-daagse cursus Feedback Geven leer je meer manieren waarop je opbouwende kritiek kunt geven, maar ook hoe kritiek ontvangt.
Hoe luister je ernaar, hoe voorkom je dat je je persoonlijk aangevallen voelt én wat zeg je wanneer kritiek onterecht is? Dit een veel, veel meer leer je — bij jouw op locatie of op één van de vele plekken in Nederland.
Dagelijks handige inzichten? Volg ons op social media!
Volg ons onder andere op Instagram of Pinterest. Daar krijg je niet alleen handvatten op het gebied van slimmer communiceren, je ontvangt ook de slimme tips waarmee je jouw productiviteit een boost geeft. De laatste artikelen netjes en overzichtelijk in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de wekelijkse nieuwsbrief.
Leer je liever lezend, lees dan ons boek Elke Dag om 15.00 Uur Klaar. Maak kennis met de beste inzichten uit onze trainingen en leer slimmer werken in plaats van harder.
Wie zijn wij? | Cursus Feedback Geven
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
