Constructieve feedback kun je beter niet voor je houden. Je kunt er een ander mee helpen, zorgt voor een betere samenwerking en voorkomt dat je over je grenzen laat gaan. Andersom geldt het ook: feedback ontvangen is minstens zo waardevol. Ja, ook in de vorm van kritiek – oftewel: negatieve feedback. Zolang je maar op een positieve manier kunt omgaan met kritiek. Dát doe je op deze manier.

Eindelijk, daar is-ie dan: de langverwachte reactie van je collega op jouw projectvoorstel. Je collega staat voor je bureau en je voelt een lichte spanning door je lijf gaan. Hopelijk is hij net zo overtuigd van dit plan als jij.

Maar dan – BAM – blijkt je collega toch iets minder enthousiast. “Sorry, ik vond je plan helaas nog niet doordacht genoeg. Zoals het nu is, kan ik je geen akkoord geven. Ik stel voor…”

Je weet dat er nu vast een zinvolle suggestie komt, maar eigenlijk luister je nog maar half. Kritiek – daar zat je niet op te wachten!

Op een positieve manier omgaan met kritiek zoals deze, hoe doe je dat?

Omgaan met kritiek, reageer niet direct!

De belangrijkste tip: laat je reactie even wachten. Vanuit het ‘fight, flight or freeze’-principe zijn we vaak geneigd om acuut op een primaire (en niet per se handige) manier te reageren. Dat komt doordat we kritiek zien als een bedreiging. Daar reageren we op zoals in de oertijd, toen bedreiging nog een kwestie van leven of dood kon zijn (zie je de oermannen met knuppels al voor je?).

  • Fight: Je schiet direct in de tegenaanval of merkt dat je in de verdediging schiet. Of je vecht juist terug door iets tegen te werpen als “Ja maar, jij doet het ook niet perfect!”.
  • Flight: Je gaat kritiek of kritiekgevers vermijden om dit soort situaties in de toekomst te voorkomen.
  • Freeze: Je trekt je terug en reageert niet – alsof je bevroren bent. Ondertussen schieten “Niet goed genoeg”-gedachten door je hoofd, waarvoor jij de kritiek als een bevestiging ziet.

Wie van de drie de beste manier is om te reageren op kritiek?

Tja, geen van allen.

Wat wél werkt, is om deze reacties op kritiek te voorkomen. Zorg ervoor dat je er op een positieve manier mee omgaat. Laat de ander rustig uitpraten en laat diens woorden bezinken. Ga niet halsoverkop oplossingen bedenken, schiet ook niet direct in de aanval en verstop je ook niet na kritiek. Wacht met reageren of vraag om een time-out als je daar behoefte aan hebt.

Schiet ook niet direct in de “Niet goed genoeg”-modus

En dan nog iets: roep je brein ook tot de orde als je jezelf direct op “Niet goed genoeg”-gedachten betrapt. Dat is een onhandig trekje van ons brein. Onze hersenen hebben van nature de neiging te focussen op negatieve informatie. Daardoor blijft kritiek vaak beter hangen dan een compliment. Niet fijn als je al wat onzeker bent over jezelf.

Gelukkig is er hoop: je kunt die onhandige actie van je brein tegengaan. Simpelweg door een stokje te steken voor die automatische gedachte.

Sta stil bij de bedoelingen die jij zelf hebt als je feedback geeft. Je wilt dat de ander er beter van wordt en overweegt waarschijnlijk eerst goed of en hoe je iets wilt zeggen. Grote kans dat dat ook geldt voor degene die jou (positieve of negatieve) feedback geeft.

Geloof in de goede bedoelingen van de ander en zie feedback als een kans.

Door direct in de “Niet goed genoeg”-modus te schieten, ontneem je jezelf de mogelijkheid om van kritiek te leren. Dat is zonde, want het zou best eens kunnen dat je er iets positiefs uit kunt halen.

Hoe dan wél omgaan met kritiek?

Oké, nu ken je een paar vormen van reageren die minder goed werken bij kritiek. Maar wat werkt dan wél? Gebruik de volgende 5 stappen als je kritiek krijgt. Dat helpt je om er op een positieve manier mee om te gaan.

1. Bedank de ander

“Dank je wel voor je feedback!”

Start je reactie met die paar woorden. Ga niet direct oplossingen, argumenten of tegenaanvallen bedenken. Zeg simpelweg ‘Dank je wel’ – dat is al de eerste stap naar positief omgaan met kritiek. Ja, ook als je betwijfelt of je iets met de kritiek kunt.

Die reactie laat zien dat je de feedback hebt gehoord zonder er direct overheen te praten. Bijkomend voordeel: ‘Dank je wel’ zeggen geeft jou de tijd om de feedback te laten bezinken voordat je naar stap 2 gaat.

2. Stel vragen

Het liefst ontvang je feedback waar je wat mee kunt. Maar om er iets mee te kunnen, is het vaak nodig om vragen te stellen. Zo kun je de feedback volledig begrijpen. Vraag de ander bijvoorbeeld naar voorbeelden of informeer naar tips van de ander om jezelf te verbeteren.

Wees gerust: je hoeft niet direct al je vragen paraat te hebben. Als je het fijn vindt, kun je ook pas later op feedback terugkomen. Dat geeft je de tijd om nog eens rustig over je vragen na te denken.

3. Bepaal of kritiek (on)terecht is

Kijk kritisch naar de kritiek die je hebt ontvangen. Kun je er iets mee? Is de persoon die de kritiek geeft inderdaad een goede bron om kritiek te geven? Kent die persoon je goed genoeg om je feedback te geven? En als je niets met de feedback kunt, kun je dan vragen stellen die je helpen om er toch iets uit te halen?

Er bestaat inderdaad kritiek waar je echt vrij weinig mee kunt. Bijvoorbeeld “Je doet het niet goed” of “Je reageert altijd zo stom”. Daar kun je geen tips uit halen om het een andere keer beter te doen. Ook geeft die kritiek je geen inzichten waar je mee verder kunt.

Hoe anders is een opmerking als “Je zou dit een stuk handiger kunnen aanpakken door voortaan meer uit te weiden over het doel van jouw project” of “Probeer wat eerder te reageren in het gesprek. Dan kunnen we nog meer met je reactie.” Dat zijn concrete aanwijzingen waar je een volgende keer wat aan hebt.

Gooi daarom je kritiek altijd in een filter voordat je concrete actieplannen gaat opstellen. Aan kritiek waar je niets mee kunt, hoef je niet te veel tijd vuil te maken.

4. Ga na wat je uit kritiek kunt halen

Laten we van het positieve uitgaan: je krijgt waardevolle kritiek waar je inderdaad iets zinvols uit kunt halen. Nu is het aan jou om te kijken wat je met de kritiek kunt.

Soms is de best passende oplossing je fout toegeven en je excuses aanbieden (bijvoorbeeld als je wat onhandig hebt gereageerd). Maar belangrijker dan dat is het vaak om te kijken naar een mogelijke oplossing voor een volgende keer. Hoe pak je het in het vervolg anders aan?

5. Maak een plan

Failing to plan is planning to fail.

Het is wat hard gezegd, maar er zit een kern van waarheid in. Verandering kun je het beste bereiken door concreet actie te ondernemen en een plan te maken.

Bepaal hoe jij je wilt ontwikkelen op het punt waar je kritiek op kreeg. Maak er een concreet plan voor met tussenstappen die je wilt zetten. Vraag de kritiekgever gerust om advies of leg je plan of oplossing aan diegene voor.

Wil je liever met iemand anders sparren? Zoek dan naar iemand die je vertrouwt en die jou een second opinion kan geven.

Bonustip: geef feedback op de kritiek

Niet alleen de ander mag kritiek geven, ook jij kunt je mening laten blijken. Het kan zijn dat jij kritiek hebt op de manier waarop de ander de kritiek gaf. Wat vond je van de manier waarop diegene het zei? Had dat anders gekund? Wat had je daarin fijn gevonden?

Spreek het uit – natuurlijk wel op een constructieve manier. Zo zinvol als feedback voor jou kan zijn, zo zinvol is jouw feedback misschien ook voor de ander.

En dan nog iets: vraag ook eens zelf om feedback

Denk je nu “Joh, kritiek is best zinvol eigenlijk!”? Vraag dan eventueel zelf een keer om feedback. Niet alleen bij een jaarlijks functioneringsgesprek, maar ook gewoon als je een keer benieuwd bent hoe je jezelf verder kunt ontwikkelen.

Het mooie is dat je in zo’n geval voorbereid bent op kritiek en er dus meer voor open staat. Merk je dat de kritiek die je daarbij krijgt alsnog een oerreactie van ‘fight’, ‘flight’ or ‘freeze’ in je oproept? Doorloop dan de 5 stappen hierboven nog eens.

Leer feedback geven en ontvangen

Wil jij ook leren hoe je beter om kunt gaan met kritiek en hoe je überhaupt beter feedback kunt geven en ontvangen? Wij geven jou de nodige handvatten om een echte feedbackpro te worden – zowel in het geven als ontvangen van feedback.

Volg een 1-daagse feedbacktraining, een online training in feedback geven of volg een van onze workshops of lezingen. Wil je meteen een training volgen met je collega’s samen? Dan is onze groepstraining vast iets voor jullie.