Kritiek kan soms hard aankomen. Heb jij last van je snel aangevallen voelen? Bied je na een enkel feedbackpunt wel tien keer je excuses aan, geloof je dat je “alles” fout doet of klap je volledig dicht? Daar wil je van af! Probeer deze tips voor assertief omgaan met feedback zonder het je persoonlijk aan te trekken.
Je snel aangevallen voelen is voor veel mensen een automatisme. Het is een automatische reactie die we hebben overgehouden aan het stenen tijdperk, toen elke mogelijke belediging je nog het leven kon kosten. Als iemand iets tegen je had, kon je zomaar een knuppel naar je hoofd geslingerd krijgen. Logisch dat mensen zich toen graag wapenden tegen welke negatieve visie van een ander dan ook.
Voel jij je ook in een hoekje gedreven door een lastige confrontatie?
Het goede nieuws: gelukkig is je feedbackgevende collega waarschijnlijk niet van het type dat een knuppel naar je hoofd zwaait. Hooguit gebruikt hij een wat ongenuanceerd synoniem als hij je aanspreekt.
Het slechte nieuws: toch maakt je brein er een potje van. Je voelt je in conflictsituaties of bij kritiek snel aangevallen en schiet dan misschien direct in onderdanig gedrag. Alsof er wel een knuppel is die jou dreigt te raken als je je niet nu snel overgeeft. Je durft misschien zelfs wel toe te geven: ‘Ik voel me snel aangevallen’. En daar wil je van af!
Subassertief gedrag, weg ermee!
Waar een ander misschien direct agressief gedrag vertoont en in de aanval schiet (‘Jij geeft ook altijd mij de schuld!’), cijfer jij jezelf vooral volledig weg. Je vergroot het kritiekpunt uit naar ‘Ik doe het ook altijd fout’, schaamt je voor wat je hebt gedaan, blijft je excuses maar aanbieden of volgt klakkeloos het plan van de ander. Jouw mening doet er niet toe. Denk je.
Subassertief gedrag wordt dat ook wel genoemd.
Verrassing: ver brengt het je niet. Door confrontaties uit de weg te gaan of je af te sluiten voor mogelijk gekwetst worden, kun je niets van feedback opsteken. Jouw mening steek je onder stoelen en banken en komt nooit ter sprake, waardoor je geen oprecht gesprek over feedback kunt aangaan. Zonde!
Waarom heb je last van je aangevallen voelen?
Je doet het heus niet expres. Als je je snel aangevallen voelt, heeft dat vaak een oorzaak. Dat je beseft ‘Ik voel me snel aangevallen’ is al een eerste stap naar verbetering. Maar laten we eens kijken waar dat idee van persoonlijk aangevallen voelen vandaan komt.
Misschien heb je weinig zelfvertrouwen of heb je vroeger veel onterechte kritiek over je heen gekregen. Of het kan ook zijn dat je simpelweg richting een burn-out gaat (tip: lees het boek ‘Elke Dag Om 15:00 Uur Klaar’ om je hoofd en agenda leger te krijgen!), waardoor je überhaupt eerder gespannen en overtrokken reageert op situaties.
Je hebt vaak in de loop van je leven allerlei reacties aangeleerd om jezelf te verdedigen. Feedback van een ander kan dan een trigger zijn. Als je collega bijvoorbeeld kritiek geeft, voelt dat voor jou alsof je niet goed genoeg bent. Dat zei je kritische vader je vroeger ook altijd. Ook al neemt je collega die woorden niet letterlijk zo in de mond, jij hecht er direct die bekende interpretatie aan. Het gevolg is dat je niet openstaat voor de feedback van je collega, terwijl je er ongetwijfeld een hoop van kunt opsteken.
Wat de oorzaak ook precies is, je hebt geleerd dat kritiek mogelijk gevaarlijk is. Negatieve feedback wil je daarom liever kwijt dan rijk zijn. De één doet dat door feedback uit alle macht te ontkennen of verwerpen. Jij doet het door vooral alle schuld op je te nemen en weg te duiken.
Conflict opgelost? Zou je denken. Maar onthoud: als jij je snel aangevallen voelt en in een hoekje duikt, sluit je jezelf feitelijk af voor mogelijk waardevolle opmerkingen. Feedback biedt vaak een opening voor een goed constructief gesprek waar jullie allebei beter van worden. Door jezelf in de onderdanige positie te plaatsen, trek je de deur voor een feedbackgesprek meteen hard dicht.
Nog een vervelend gevolg daarvan: mensen zullen minder snel geneigd zijn je feedback te geven. Feedback ontvangen is lastig, maar feedback geven is dat ook. Ook de fijne feedback waar je écht iets mee kunt, krijg je dan niet. Nogal zonde! Je collega’s gaan hun woorden heel zorgvuldig afwegen uit angst je te kwetsen of slikken ze maar helemaal in. Want ook zij willen liever niet dat jij door hun toedoen in een hoekje wegduikt.
Je minder snel gekwetst voelen – zo pak je dat aan!
Een heleboel goede redenen om af te komen van dat snel aangevallen voelen! Denk jij nu ‘Ik wil beter kritiek ontvangen zonder mij persoonlijk aangevallen te voelen?’. Lees dan verder, want dat lukt je door voortaan deze 4 stappen te volgen als je subassertieve neigingen krijgt.
1. Koop tijd
Je eerste reactie is vaak niet de beste, zeker niet in het geval van gekwetst voelen of je persoonlijk aangevallen voelen. Zodra je te maken krijgt met mogelijk gevaar (zoals een belediging of aanval), wil je oermens-brein je beschermen om te kunnen overleven. Daarom maken je hersenen halsoverkop een hele hoop stresshormonen aan, die je ervan weerhouden om stil te staan bij wat er nu echt gebeurt. Je staat op standje paniek en handelt alsof er elk moment een leeuw op je kan springen. Wegrennen, wegduiken of jezelf verstoppen zijn je eerste neigingen. Niet gek: je krijgt namelijk een flink shot aan stresshormonen (cortisol en adrenaline) die je direct in een tunnelvisie sturen.
Reageer dan ook vooral niet direct op de feedback. Begin met gewoonweg ‘Dank je wel’ zeggen. Nog even geen ‘Ja maar’, geen ‘Oh sorry sorry!’. Nee, spreek die drie woorden uit om tijd voor jezelf te kopen en diep adem te halen.
Vraag eventueel ook expliciet om tijd om de feedback te laten bezinken. Vaak komt een reactie van je aangevallen voelen binnen een paar seconden. Als je je woorden inslikt en de tijd neemt om de feedback te laten doordringen, kun je veel beter vanuit je verstand reageren.
2. Vraag door (en door en door)
Heb je de tijd genomen om de feedback op je te laten inwerken? Probeer er dan op een rationele manier naar te kijken. Bedenk: wat is er exact gezegd? Waarom vindt de ander dit?
Het beste is om niet direct je eigen oordeel te vellen over de feedback, maar eerst te proberen de ander te begrijpen.
Probeer dus actief te luisteren naar wat de ander zegt, vat zijn woorden samen en vraag door en door. Ook wel: LSD (luisteren, samenvatten, doorvragen). Ga zo door totdat je alles volledig begrijpt.
Dat ziet er bijvoorbeeld als volgt uit:
- ‘Je vindt dus dat ik jou te weinig aan het woord liet tijdens de vergadering. Dat gaf je een naar gevoel. Begrijp ik dat zo goed?’
- ‘Wat vind je er zo lastig aan dat ik de leiding nam tijdens het gesprek?’
- ‘Hoe zou je het liever anders zien?’
Besef: feedback is niet bedoeld om je gekwetst te voelen. Constructieve feedback is zinvolle informatie die je gratis en voor niets krijgt om jezelf te verbeteren. Sta er dus voor open in plaats van het direct te zien als een persoonlijke aanval op jou. Vragen stellen helpt daarbij.
Meer tips voor een professionele werkhouding?
Je professioneel en assertief opstellen op het werk kun jij ook. Dat zit hem ook in je werkhouding. Tips nodig voor hoe je je grenzen aangeeft, je eigen agenda bewaakt en voor jezelf opkomt? Volg Tijdwinst.com en Björn ook op Instagram en doe je voordeel met onze tips.
3. What’s in it for me?
Het is voor je collega ook niet gemakkelijk om je ergens op aan te spreken. Hij hoopt jou daarmee een eerste stap te laten zetten richting een verandering waar waarschijnlijk niet alleen hij, maar ook jij iets aan hebt.
Kijk dus altijd verder dan dat ene ongenuanceerde synoniem dat hij misschien in de mond nam en bepaal wat jij met de inhoud van de feedback kunt.
Als je direct in de aanval schiet, wegkruipt of je hondsberoerd voelt doordat je kritiek hebt gehad, dan ontneem je jezelf de kans om van de feedback te leren. Dus probeer – hoe lastig ook – open te staan voor de inhoud ervan.
Focus je niet op de precieze woorden bij feedback, kijk naar de inhoud. Vraag jezelf af: ‘What’s in it for me?’
Met de totaal ongenuanceerde en niet-onderbouwde feedback van sommige mensen zal je inderdaad niets kunnen, maar in de meeste feedback zit wel degelijk een inhoudelijke kern waar je iets mee kunt.
Kijk daarbij ook naar wie de feedback geeft. Komt de feedback van een collega die helemaal in dit onderwerp thuis is en die het beste met je voor heeft? Of van iemand die jij nauwelijks kent en die nu gewoonweg iets over de schutting gooit? Je kunt je voorstellen dat je feedback van die ene expertcollega eerder serieus mag nemen dan de terloopse opmerking van die vage bekende.
4. Bepaal: wat doe je ermee?
Je beslist zelf wat je met feedback doet. Die gedachte kan al helpen als je je aangevallen voelt. Dat je heftig reageert op feedback, betekent dat je het direct heel serieus opvat. Maar weet dat je zelf de keuze hebt om al dan niet achter de feedback te staan.
Heb je alle informatie verzameld die je nodig hebt? Dan is het aan jou om de feedback te gebruiken als eerste stap om aan jezelf te werken óf om de feedback – na een goede overweging – naast je neer te leggen.
Laat het ook aan de ander weten als je iets met zijn feedback gaat doen. Ga je direct met zijn oplossing aan de slag? Dan vindt je collega het vast fijn om dat terug te horen. Kom er ook later nog eens op terug als je er concreet wat mee hebt gedaan. Een simpel gesprek bij het koffiezetapparaat of een enkele e-mail geeft hem vast het gevoel dat hij er goed aan heeft gedaan jou feedback te geven.
En heb je een duidelijke fout gemaakt? Bied dan je oprechte excuses aan. Hoe moeilijk ook, geef toe dat je fout zat. Niet door eindeloos te sorry’en (daardoor verliest je excuus aan kracht). Een enkel ‘Het spijt me dat…’ is voldoende.
Ook verstandig: volg een cursus assertiviteit
Subassertief gedrag en je door feedback snel gekwetst voelen is vaak het gevolg van weinig zelfvertrouwen. Je bent onzeker, durft niet altijd voor je mening uit te komen en wordt graag aardig gevonden. En confrontaties? Die ga je liever uit de weg.
Leer hoe je van dat soort onhandige automatismen afkomt én je assertiviteit verbetert. Onze cursus assertiviteit helpt je om steviger in je schoenen te staan als je een volgende keer feedback krijgt. Zodat je er op een assertieve manier mee kunt omgaan in plaats van direct weg te duiken in afwachting van de knuppel.
Klinkt goed, zo’n cursus assertiviteit? Bij onze ervaren trainers volg je ‘m op locatie of online in een gemotiveerde groep. Krachtig feedback geven en ontvangen, en in het algemeen je mening geven zal je daarna een stuk beter afgaan. Geen deuken in je zelfvertrouwen meer!
