Begrijpend lezen met uitsterven bedreigd door oriënterend lezen?

Vluchtig de kopjes lezen, een paar steekwoorden eruit halen — jij haalt enkel de ‘highlights’ uit de tekst. Waarschijnlijk doe je dat nu ook. “Niet doen”, zegt onderzoek. “Te veel oriënterend lezen knoeit met je brein. Dat heeft invloed op de manier waarop jij denkt.” Hoe je ermee stopt? Nou, zó: 

Oriënterend lezen knoeit met je brein — om deze redenen is het schadelijk

We wisten het al: lezen is ontzettend belangrijk; 

Onderzoek toont aan dat lezen key is wanneer het aankomt op intelligentie, begrip en emotionele ontwikkeling. Het verandert namelijk de wijze waarop je brein functioneert — en niet alleen de manier waarop je brein informatie begrijpt, maar ook hoe het deze vervolgens analyseert en evalueert. Daarbij heeft de kwaliteit van jouw leesgedrag invloed op hoe je denkt.

Volgens een ander onderzoek – uitgevoerd door Haskins Laboratories for the Science of the Spoken and Written Word – zorgt lezen er daarnaast voor dat jij je brein de kans geeft om te ontspannen, zodat het vervolgens kan denken, verwerken en voorstellen — iets wat niet gebeurt wanneer je bijvoorbeeld een een film kijkt. 

Daarnaast zal vaak en intensief begrijpend lezen (lezen waarbij jij je dus écht concentrerend op wat er staat en dit tegelijkertijd probeert te verwerken in je brein) wonderen doen voor je concentratievermogen. 

Kortom; lezen heeft ontzettend veel voordelen — het vergroot je (emotionele) intelligentie, je analytisch vermogen, je fantasie én je concentratie. Toch lijkt er ergens iets mis te gaan:

Begrijpend lezen sterft namelijk uit. 

Hoe zit dat? En wat zijn de gevolgen?

“We ontwikkelen een ‘digitaal’ brein” 

Michael S. Rosenwald vertelt in de Washington Post dat, volgens een aantal neurowetenschappers, wij mensen een ‘digitaal’ brein aan het ontwikkelen zijn — een brein waarbij nieuwe netwerken worden aangemaakt, waardoor we steeds beter vluchtiger kunnen lezen — iets dat ten koste gaat van begrijpend lezen.

Dit ontstaat omdat we tegenwoordig zo overladen worden met digitale content, dat we ons brein letterlijk veranderen. In plaats van de materie van a-tot-z tot ons te nemen, zoeken we enkel nog naar details in de tekst — een leestechniek die ‘skimmen’ wordt genoemd. 

En dat skimmen blijkt zo’n impact te hebben op de manier waarop wij met informatie omgaan dat er verondersteld wordt dat dit niet alleen effect op heeft ons brein, maar ook op die van de generaties na ons. 

Laten we dit uitleggen:

Oriënterend lezen en integraal lezen — wat is wat?

Er zijn een aantal leestechnieken waarmee jij een tekst tot je kunt nemen:

Integraal lezen (begrijpend lezen)

Dit is het ‘echte’ lezen. Je gaat er eens goed voor zitten en leest de tekst woord voor woord, regel voor regel. Hierdoor weet je wat er staat en onthoud je vaak ook de informatie ook langer. 

Helaas duurt integraal lezen nou eenmaal wat langer. Langzaam de informatie tot je nemen is ook niet voor iedereen even eenvoudig en bovendien: het vraagt meer concentratie — iets wat voor velen schaars is.

Scannend lezen (oriënterende leestechniek)

Daarnaast kun je een tekst ook ‘scannen’. Het woord zegt het eigenlijk al; met een vluchtige blik ‘scan’ je de tekst. Je kijkt naar de opbouw, de tussenkopjes, staan er afbeeldingen in? Kortom, je bladert er doorheen om een globaal idee te krijgen van waar de tekst over gaat én of je dit wel of niet wil gaan lezen. 

Dit oriënterend lezen gebruik je dus eigenlijk als voorbereiding op het ‘échte’ lezen.

Skimmend lezen (oriënterende leestechniek)

Skimmen is, net als scannen, ook een leestechniek die je gebruikt om een goed beeld te krijgen van een stuk tekst. In tegenstelling tot scannen focus jij je bij skimmen echter meer op specifieke woorden of zinsgedeelten.

Je leest de eerste paar regel van een artikel, waarna je vervolgens op zoek gaat naar bepaalde woorden in de tekst. Misschien springen er zelfs een paar interessante regels uit, maar de tekst volledig lezen, zul je waarschijnlijk niet doen. In feite ben je dus enkel bezig met het zoeken naar de details die voor jou interessant zijn. 

Vaak absorbeer je hiermee al zo’n 10 tot 15% van de informatie, zodat je al enig idee hebt waar de tekst over gaat. 

Volgens veel snellees-’experts’ is dit ook meteen hoe je snelleest — een fabel natuurlijk. Já, je gaat sneller door de tekst heen, maar werkelijk begrijpen wat er nou precies staat, lukt je niet. Niet bepaald een effectieve manier, dus. Je slaat immers meer dan 80% van de informatie over. 

Hoewel dit skimmen dus een ontzettend handige leestechniek is om te bepalen of de tekst je aanspreekt en om een globaal beeld te krijgen, is het géén vervanging van integraal lezen. En daar ligt nu net het probleem: in plaats van aandachtig te lezen, skim jij steeds vaker de informatie die je tegenkomt.

… en dat heeft zo zijn gevolgen:

1. Oriënterend lezen maakt je oppervlakkig

Zodra jij alleen nog maar bezig bent met het ‘skimmen’ van een tekst, bouwt je brein als ware een systeem op waarmee het de cognitieve ‘lading’ die binnenkomt, minimaliseert waardoor je breincapaciteit op hoog niveau kan functioneren.

Edward Hallowell, een Amerikaanse psychiater, legt uit:

“In de hele menselijke geschiedenis hebben we nog nooit zoveel informatie moeten verwerken als dat we vandaag de dag doen. We hebben nu een complete generatie die meer uren achter een computerscherm of mobiele telefoon doorbrengt dan ooit.”

Hij vervolgt:

“Ze zijn zo druk bezig met het verwerken en ontvangen van al die informatie, die uit verschillende richtingen op hen afgevuurd wordt, dat het vermogen verliezen om te denken en te voelen. Omdat ze namelijk de hele dag bezig zijn met vaak oppervlakkige informatie, offeren ze hun diepgang op”

Harde woorden, maar hij heeft gelijk — door informatie oppervlakkig te lezen worden wijzelf ook oppervlakkig. Daarnaast heeft het ook zo zijn weerslag op je begrip en algehele leesvaardigheid:

2. Oriënterend lezen knoeit met je concentratie en begrip

Maryanne Wolf, Auteur van ‘Reader Come Home: The Reading Brain In A Digital World.”

“Veelvuldig skimmen heeft ervoor gezorgt dat we enkel nog naar bronnen zoeken die de meest eenvoudige en meest gereduceerde informatie leveren — we zoeken naar informatie die het minst cognitief uitdagend lijkt.” 

Met zo veel online informatie zoekt ons brein naar snelle hulpmiddelen waarmee we het allemaal zo snel mogelijk kunnen opnemen — we scannen, zoeken naar bruikbare zinnen, scrollen op en neer door het artikel.

“We zijn hier zo mee bezig dat wanneer we bijvoorbeeld een boek pakken, we het lastig vinden om het skimmen achterwege te laten — iets wat vervolgens onze leesvaardigheid in de weg zit. En omdat we allemaal zo gewend zijn geraakt aan deze leesstijl, merken steeds meer mensen dat de materie die ze lezen lastiger is om tot zich te nemen of te begrijpen.”

Tot slot komt ook jouw concentratie en aandachtsspanne onder vuur te liggen:

Wanneer jij namelijk je skim-vaardigheid verbetert, train jij je brein zeer complexe informatie over te slaan, zodat het zich kan richten op die makkelijk stukken. Op een gegeven moment zul je niet meer de juiste hoeveelheid concentratie kunnen opbrengen om door een zwaar boek heen te ploeteren — alleen wanneer bepaalde informatie je écht interesseert.

In zijn totaliteit zorgt jouw neiging tot skimmen er dus niet alleen voor dat je moeite hebt met het begrijpen van de tekst, ook de emotionele diepgang die je normaal ervaart, verdwijnt. Daarnaast knoeit het met je aandachtsspanne. Stuk voor stuk factoren die er uiteindelijk toe leiden dat je lezen in zijn totaliteit geeneens leuk of ontspannend vindt.

Best ingrijpend, dus. 

De oplossing: combineer integraal en oriënterend lezen

Dat betekent echter niet dat je een tekst nooit meer skimmend mag lezen — integendeel:

Skimmen is en blijft een ontzettend handige leestechniek. Het helpt je snel stukjes cruciale informatie uit een tekst te filteren. Gebruik hem echter wel waarvoor hij bedoeld is: als hulpmiddel, niet als doel op zich.

De volgende keer dat je dus een flinke lap tekst voor je kiezen krijgt, begin je dus niet meteen met skimmen, maar ga je zó te werk:

1. Allereerst scan je de tekst. Kijk waar de tekst over gaat en hoeveel pagina’s het zijn. Zie je misschien grafieken, cijfers? Door allereerst te starten met oriënterend lezen, maak je het jezelf al veel makkelijker.
2. Nu pas skim je. Zodra je een globaal beeld hebt van het materiaal dat voor je ligt, skim je. Ga vluchtig over de tekst heen — hoe is de opbouw? Springen er bepaalde belangrijke onderwerpen uit? Zijn er punten waarvan je nu al ziet dat je daar dadelijk extra aandacht aan moet schenken? Gebruik je skimmen op deze manier, dan verpest het niet je leesvermogen, maar ondersteunt het het juist.
3. Maak een globale mindmap. Wil je nu écht zeker weten dat je de tekst volledig begrijpt, maak dan na het skimmen een ruwe mindmap. Hierdoor breng je voor jezelf structuur en overzicht aan — iets dat ontzettend kan helpen bij de volgende stap:
4. Nu pas lees je. Zorg voor zo weinig mogelijk afleiding om je heen en zet desnoods een koptelefoon op. Lees nu de tekst terwijl je eventueel kleine kanttekeningen maakt bij zaken die je belangrijk vind. Vul aan het eind van ieder hoofdstuk eventueel de mindmap aan die je in de vorige stap hebt opgesteld.

Lees je op deze manier dan pas kun je daadwerkelijk de vruchten plukken die lezen biedt — je stimuleert je (emotionele) intelligentie, je analytisch vermogen, je fantasie én je concentratie. En jouw neiging tot skimmen? — die gooit niet langer roet in het eten.

In de praktijk toepassen? Gezond oriënterend lezen

Wil je nu echt nog meer uit je leeswerk halen? Je écht in de materie kunnen verdiepen omdat je keiharde leestechnieken onder de knie hebt? — volg onze 1-daagse training Snellezen, Geheugentechnieken en Mindmappen en leer nóg beter (snel)lezen, noteren, verwerken, onthouden en overzicht creëren in je leeswerk. Heb je wat aan!

Meer weten over verschillende manieren van lezen?

Lees de volgende artikelen eens wanneer je meer wil weten over verschillende leestechnieken en snelleesmethodes.

• Actieve leeshouding (plus 2 leestechnieken) helpen je beter lezen
• Optimale informatieverwerking dankzij deze 6-stappen-handleiding
• (Te) veel leeswerk? Hoe thuiswerkers baat hebben bij snel lezen
• Leessnelheid verhogen op 5 manieren (wat doorsnee snelleescursussen jou niet leren)
• Bereik Harvard-denkniveau (door je leessnelheid te verhogen)

Mensen vroegen ook | veelgestelde vragen over oriënterend lezen

• Wat is een tekst oriënterend lezen?

  Stel jij jezelf weleens de vraag ‘wat is oriënterend lezen eigenlijk?’ of ‘wat betekent oriënterend lezen’? Hier het antwoord:

  Oriënterend lezen een leesstrategie is waarbij je eerst een snelle blik werpt op een tekst voordat je er echt in duikt. Het idee is om een ​​algemeen idee te krijgen van wat er in de tekst staat en hoe deze is georganiseerd.

  Dus voordat je je neus in de tekst begraaft, kun je bijvoorbeeld even naar de titel, subtitel, inleiding en kopjes kijken. Het bekijken van de afbeeldingen en grafieken kan ook helpen om een ​​betere indruk te krijgen van wat de tekst behandelt. Dit helpt je om je voor te bereiden op het lezen van de volledige tekst en om belangrijke informatie sneller te vinden.

  Het is vooral handig bij het lezen van lange en complexe teksten, zoals wetenschappelijke artikelen of technische handleidingen. Hopelijk helpt deze tip je om je leesvaardigheden te verbeteren en meer plezier te beleven aan het lezen van interessante teksten. Veel leesplezier!

• Wat is het doel van oriënterend lezen?

  Het doel van oriënterend lezen is om een ​​algemeen idee te krijgen van de tekst voordat je deze grondig gaat lezen. Zo kun je beter voorbereid beginnen en belangrijke informatie sneller vinden. Dus even snel kijken voordat je erin duikt!

• Hoe moet je oriënterend lezen?

  Wat doe je bij oriënterend lezen? Oriënterend lezen begint met het verkrijgen van een algemeen beeld van de tekst. Dit kun je doen door eerst snel door de tekst te scannen en de belangrijkste elementen te bekijken, zoals de titel, ondertitel, inleiding, subtitels, kopjes, afbeeldingen en grafieken.

  Het doel is om een ​​voorlopig begrip te krijgen van wat er in de tekst staat en hoe deze is opgebouwd. Vervolgens kun je gerichter gaan lezen en de belangrijkste informatie eruit halen.

  Het is belangrijk om te onthouden dat oriënterend lezen geen vervanging is voor grondig lezen en begrijpen van de tekst. Het is eerder een hulpmiddel om je te helpen beter voorbereid te beginnen en tijd te besparen bij het vinden van belangrijke informatie.

• Welke onderdelen horen bij oriënterend lezen?

  Als expert in lezen kan ik je vertellen dat bij oriënterend lezen verschillende onderdelen horen die je kunnen helpen een algemeen beeld van de tekst te krijgen.

  De belangrijkste onderdelen zijn:

  • De titel: dit geeft je een eerste indruk van het onderwerp van de tekst.
  • De ondertitel: dit kan je helpen om meer te weten te komen over het specifieke aspect van het onderwerp dat in de tekst wordt behandeld.
  • De inleiding: dit kan je helpen om een overzicht te krijgen van de belangrijkste ideeën en argumenten die in de tekst worden gepresenteerd.
  • Subtitels en kopjes: deze bieden een overzicht van de belangrijkste onderwerpen en thema’s die in de tekst worden behandeld.
  • Afbeeldingen en grafieken: deze kunnen je helpen om visueel te begrijpen wat er in de tekst wordt besproken.

  Door deze onderdelen te bekijken voordat je begint met lezen, kun je een voorlopig idee krijgen van waar de tekst over gaat en hoe deze is opgebouwd. Dit kan je helpen om je beter voor te bereiden op het lezen van de volledige tekst en om belangrijke informatie sneller te vinden.

• Wat is globaal lezen?

  Laten we kijken naar de ‘globaal lezen betekenis’:

  Globaal lezen een leestechniek is waarbij je snel door de tekst heen gaat om een ​​algemeen begrip te krijgen van de inhoud. Bij globaal lezen richt je je niet op de details, maar probeer je een overzicht te krijgen van de belangrijkste ideeën en thema’s die in de tekst worden behandeld.

  Globaal lezen is een handige techniek wanneer je een groot aantal teksten moet lezen en snel een beeld wilt krijgen van wat erin staat. Het kan je helpen om beter voorbereid te zijn op het lezen van een specifieke tekst en kan je ook helpen bij het vinden van belangrijke informatie in de tekst.

  Bij globaal lezen is het belangrijk om snel te scannen door de tekst en je te richten op de belangrijkste elementen zoals de titel, ondertitel, inleiding, subtitels, kopjes en afbeeldingen. Dit kan je helpen om een algemeen beeld van de tekst te krijgen en om te beslissen of de tekst relevant is voor jouw doel.

  Globaal lezen is echter niet geschikt voor alle soorten teksten en in sommige gevallen kan het nodig zijn om meer aandacht te besteden aan de details. Het is dus belangrijk om te bepalen wanneer globaal lezen nuttig is en wanneer het beter is om de tekst grondiger te lezen.

• Wat is het verschil tussen globaal en oriënterend lezen?

  Wat is het verschil tussen oriënterend lezen en globaal lezen eigenlijk? laten we kijken naar de overeenkomsten en verschillen:

  Globaal lezen is een leestechniek waarbij je snel door de tekst heen gaat om een algemeen beeld te krijgen van de inhoud. Bij globaal lezen richt je je niet op de details, maar probeer je een overzicht te krijgen van de belangrijkste ideeën en thema’s die in de tekst worden behandeld. Globaal lezen is dus meer gericht op het snel begrijpen van de hoofdlijnen van de tekst.

  Oriënterend lezen daarentegen is een leestechniek waarbij je de tekst grondiger doorneemt om een ​​idee te krijgen van de structuur, inhoud en context van de tekst. Bij oriënterend lezen richt je je op de verschillende onderdelen van de tekst, zoals de titel, ondertitel, inleiding, subtitels, kopjes en afbeeldingen, om een beeld te krijgen van het onderwerp en de belangrijkste ideeën die in de tekst worden behandeld. Oriënterend lezen is dus meer gericht op het begrijpen van de tekst als geheel en op het bepalen van de relevantie van de tekst voor jouw doel.

  Hoewel globaal lezen en oriënterend lezen beide leestechnieken zijn die gericht zijn op het verkrijgen van een globaal beeld van de tekst, is er dus een verschil in de mate van detail waarmee je de tekst bekijkt. Bij globaal lezen richt je je meer op de grote lijnen en bij oriënterend lezen kijk je meer naar de details en structuur van de tekst.

  Ik hoop dat deze uitleg je helpt om een beter begrip te krijgen van het verschil tussen globaal en oriënterend lezen en welke techniek je het beste kunt gebruiken afhankelijk van je doel en de aard van de tekst die je leest.

• Wat is kritisch lezen?

  Kritisch lezen is een gevorderde leestechniek waarbij de lezer niet alleen gericht is op het begrijpen van de tekst, maar ook op het beoordelen en evalueren van de argumenten en beweringen die in de tekst worden gepresenteerd. Bij kritisch lezen gaat het erom dat de lezer de informatie die in de tekst wordt gegeven, nauwkeurig analyseert en daarbij kritisch denkt om te bepalen of deze informatie betrouwbaar, relevant en overtuigend is.

  Bij het kritisch lezen van een tekst stel je vragen over de auteur, de bron van de tekst, het doel van de tekst en de argumenten die worden gepresenteerd. Hierbij houd je rekening met je eigen opvattingen en achtergrond, en beoordeel je kritisch de informatie die wordt gepresenteerd om tot een weloverwogen oordeel te komen.

  Kritisch lezen is een belangrijke vaardigheid in het academisch en professioneel leven, omdat het de lezer in staat stelt om informatie op een kritische en onafhankelijke manier te evalueren en te gebruiken. Het stelt de lezer ook in staat om de argumenten en beweringen die in de tekst worden gepresenteerd, nauwkeurig te begrijpen en te evalueren, en hierop gebaseerd conclusies te trekken en beslissingen te nemen.

  Om effectief kritisch te kunnen lezen, is het belangrijk om een ​​sterk begrip te hebben van taal, argumentatie, logica en de structuur van teksten. Het vergt oefening en training om deze vaardigheden te ontwikkelen, maar het kan leiden tot een dieper begrip en meer inzicht in de informatie die je leest.

• Wat is precies lezen?

  Precies lezen is een leestechniek waarbij de lezer zich volledig richt op de tekst en alle details en nuances ervan in zich opneemt. Het doel van precies lezen is om de tekst volledig te begrijpen en alle informatie die wordt gepresenteerd, nauwkeurig te interpreteren.

  Bij precies lezen besteedt de lezer veel aandacht aan details zoals zinsstructuur, woordkeuze en interpunctie. Dit kan betekenen dat de lezer de tekst langzamer leest en meerdere keren doorneemt om zeker te zijn dat hij alle informatie volledig begrijpt.

  Precies lezen is een belangrijke vaardigheid in academische en professionele omgevingen, omdat het de lezer in staat stelt om complexe teksten volledig te begrijpen en informatie nauwkeurig te interpreteren. Het vergt oefening en geduld om deze vaardigheid te ontwikkelen, maar het kan leiden tot een dieper begrip en meer inzicht in de informatie die je leest.

• Wat zijn de 6 Leesstrategieën?

  Er zijn verschillende leesstrategieën die kunnen helpen bij het begrijpen en interpreteren van teksten. Hier zijn de 6 meest voorkomende leesstrategieën:

  • Voorkennis: Voorkennis gebruiken betekent dat de lezer zijn of haar bestaande kennis en ervaringen gebruikt om de tekst beter te begrijpen. Door gebruik te maken van voorkennis kan de lezer de tekst in een breder kader plaatsen en betekenisvolle verbanden leggen.
  • Vragen stellen: Bij deze strategie stelt de lezer zichzelf vragen over de tekst terwijl hij of zij leest. Dit kan helpen om de aandacht gericht te houden en de belangrijkste informatie te identificeren.
  • Voorspellen: Bij het voorspellen gebruikt de lezer informatie in de tekst om te anticiperen op wat er daarna gaat gebeuren. Dit kan helpen om de aandacht gericht te houden en de belangrijkste informatie te identificeren.
  • Visualiseren: Bij visualiseren creëert de lezer mentale beelden van wat er in de tekst wordt beschreven. Dit kan helpen om de tekst te begrijpen en de informatie beter te onthouden.
  • Verbanden leggen: Bij deze strategie maakt de lezer verbindingen tussen verschillende delen van de tekst, waardoor een dieper begrip ontstaat van de informatie en de relaties tussen verschillende concepten.
  • Samenvatten: Bij het samenvatten vat de lezer de belangrijkste punten van de tekst samen in zijn of haar eigen woorden. Dit kan helpen om de informatie beter te onthouden en een dieper begrip te ontwikkelen van de kernboodschap van de tekst.

Bovenstaande zaken leren? Volg een cursus Snellezen

Een 1-daagse cursus ‘Snellezen, Gesprekstechnieken en Mindmappen’ kan je helpen om beter en sneller te lezen door middel van verschillende technieken en strategieën. 

• Snellezen leert je om de snelheid waarmee je leest te verhogen terwijl je toch de essentiële informatie uit de tekst behoudt. Dit wordt bereikt door het aanleren van technieken zoals “scannen” en “skimmen”. Dit kan helpen om de tijd die nodig is om een tekst te lezen te verkorten, terwijl je toch de belangrijkste informatie absorbeert.
• Geheugentechnieken leren je om informatie beter te onthouden en op te roepen. Door het aanleren van technieken zoals associatie en visualisatie, kan je de informatie beter opslaan in je geheugen en later gemakkelijker oproepen.
• Mindmappen is een visuele techniek die je kan helpen om informatie beter te organiseren en te onthouden. Door het maken van een mindmap kan je de belangrijkste ideeën en onderwerpen in de tekst op een gestructureerde manier weergeven, waardoor je een beter overzicht krijgt van de inhoud en relaties tussen verschillende concepten kan begrijpen.

Door deze technieken samen te gebruiken, kan een 1-daagse cursus Snellezen, Gesprekstechnieken en Mindmappen je helpen om beter en sneller te lezen, informatie effectiever te begrijpen en te onthouden, en je studie- en werkproces te verbeteren.

Wie zijn wij? | Cursus Snellezen

Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.

1. 1-daagse training Time Management | Blog
2. 1-daagse training Assertiviteit | Blog
3. 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
4. 1-daagse training Feedback Geven | Blog
5. 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
6. 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog