“Dit gaat vast mislukken”, “Zie je wel dat het niet…” en “Getver, wat een…” – de negatieve gedachten in je hoofd wórden waarheid als je ze de kans geeft. ‘Self fulfilling prophecy’ heet het, en het is bewezen. Je brein (de grote schuldige) omleiden is het enige tegengif voor negatief denken.
Doemscenario’s, zwartdenken, faalangst of zelfs positieven als negatieven zien: negatieve denkers kunnen er wat van. Dat weten we allemaal, aangezien de kans groot is dat we zelf regelmatig last hebben van negatief denken.
Negatief denken: de ‘self fulfilling prophecy’
Wat we over het algemeen niet weten, is dat negatief denken daadwerkelijk negatieve gevolgen oproept. Je roept de ellende letterlijk over jezelf af, wanneer je negatief denkt. Grappig, want negatieve denkers bestempelen die uitkomst juist als “zie je nou wel” of “ik ben nu eenmaal realistisch” en blijven zo in die negatieve cirkel hangen.
Een grove denkfout, zegt Tyrrell:
“Natuurlijk; iedereen die ergens sterk achter staat, denkt van zichzelf dat hij er nu eenmaal ‘realistisch’ over denkt. Of het nu over groene mannetjes die op Mars wonen of over eerlijke politici gaat.”
Om deze onrealistische denkfout voor eens en voor altijd de deur te wijzen: je bent niet ‘realistisch’ geweest wanneer een negatieve voorspelling is uitgekomen, je hebt het zelf in de hand gewerkt. Het is een zogenaamde ‘zichzelf waarmakende voorspelling’ of het meer bekende ‘self-fulfilling prophecy’.
Het begrip en de theorie achter deze onderbewuste voorspellingen van het brein komt oorspronkelijk van socioloog Robert Merton (‘Social Structure and Anomie’, 1968), die het als volgt definieert:
“De zichzelf waarmakende voorspelling is in aanvang een foute definitie van de situatie die een nieuw gedrag oproept waardoor de oorspronkelijke foute kijk waar wordt. Deze schijnbare juistheid van de voorspelling houdt een foute voorstelling van zaken in stand. De voorspeller zal namelijk datgene wat uiteindelijk gebeurd is aanvoeren als bewijs dat hij van begin af aan gelijk had.”
Grote kans dat je er zelf (onbewust) al eens mee te maken hebt gehad. Je kent het moment wel dat je wakker wordt uit een vervelende droom en denkt: “ik heb zo’n gevoel dat dit een slechte dag gaat worden”. Aan het eind van de dag blijkt je voorspelling uitgekomen. Maar alleen doordat je onderbewustzijn zijn acties erop gaat aanpassen. Je dag was niet verkeerd, maar je instelling. Je lette vooral op de dingen die mis gingen, en zag niet meer dat er ook die fijne momenten waren.
Je liet die goede dingen gewoon niet toe, omdat je brein zei: “Dit wordt een rotdag. Punt.”
Of zoals psycholoog Jodie Rogers het raak benoemt in haar Ted-talk ‘The Stories We Tell Ourselves’ (op ongeveer 1:00):
“Veel dingen gaan gebeuren in je leven, en een hele hoop dingen gaan ook niet gebeuren. Het verschil tussen de twee ligt in wat we onszelf vertellen. Want of je nu gelooft dat je iets kan, of je gelooft dat je het niet kan: je hebt waarschijnlijk gelijk.”
Goed, het laatste citaat komt oorspronkelijk van Henry Ford, maar is daarom niet minder waar. Lees hem nog maar eens. Dát is de zichzelf waarmakende voorspelling waar we het over hebben. Eentje die je zelf in de hand hebt.
Hoe het brein waar maakt wat het denkt
De ‘self fulfilling prophecy’ of ‘zichzelf waarmakende voorspelling’ is geen vage spirituele overtuiging, het is een psychologisch bewezen gegeven waar dezelfde Rogers 13 jaar lang een studie naar gedaan heeft aan de School of Experimental Psychology van de Universiteit van Bristol.
Uit die expertise heeft ze nogal verrassende conclusies kunnen trekken over de neurologie en psychologie achter negatief denken. Want wat blijkt? Niet alleen jij en je instelling werken mislukking in de hand met negatief denken – je brein helpt ook niet bepaald mee, door 2 onhandige oersystemen die er zitten ingebakken.
1. De ‘negativity bias’ in je instinct
Je hersenen hebben namelijk een natuurlijke neiging naar een focus op het negatieve. De ‘negativity bias’ noemt Rogers het. Vanaf 3:58 in de TED-talk video legt ze uit hoe dat zit:
“We zijn zo voorgeprogrammeerd dat we meer focussen op de negatieve dingen in het leven dan de positieve dingen. Waarom? Omdat dat ons in leven houdt. Het was evolutionair belangrijker om beter op de zilvertandtijger te letten dan op de pot met honing, want bij de eerste ligt de dreiging. Het is een vitaal mechanisme.”
Wat er dan mis mee is? De evolutie! We kennen dat soort levensbedreigingen niet meer.
Tegenwoordig zijn het eerder zaken als een toelatingsbrief van een universiteit of een berichtje van onze baas, die het ‘dreiging-compartement’ – en dus negatieve gedachten – in ons brein inschakelt.
“Ik ben vast niet goed genoeg om aangenomen te worden” of “Hij is zeker kwaad omdat ik niet meteen op die mail gereageerd heb” zijn automatische negatieve gedachten die uit dit ‘vitaal mechanisme’ voortkomen. Maar zo heeft de natuur het nooit bedoeld.
2. Het ‘RAS’ in je brein
Een tweede manier waarop je brein onder één hoedje speelt met negativiteit is het feit dat hij selectieve bewijzen kan aandragen die zijn negatieve stelling bijstaan. Ja, je leest het goed: je brein is een opportunist.
Het ziet wat het wil zien, om je negatieve gedachten te onderbouwen. Om jou de (valse) voldoening van “Zie je wel dat ik het niet kan?” of “Zie je wel dat dat nooit zou gaan lukken?” te geven waar je (onbewust) naar op zoek bent.
Dat werkt zo: tijdens haar TED-talk vraagt Rogers aan haar publiek om het aantal rode elementen in de zaal te tellen. Na een tijdje vraagt ze: “Vertel me nu eens, hoeveel blauwe elementen zijn er in deze ruimte?”
Misschien wat flauw, maar het bewijst deze misleidende breinfunctie (het Reticulair Activatie Systeem of RAS genaamd) wel heel goed. Een functie die je brein niet voor niets heeft, maar die het je wel lastig kan maken.
“Elke seconde komen er 40 miljoen bits aan data op je onderbewuste brein af, terwijl je op bewust niveau maar 40 bits kunt verwerken. Je RAS maakt de selectie wat er doorkomt naar het bewust deel van je brein.
Wanneer jij je brein vertelt dat je een slechte chauffeur bent, dat je ongelukkig bent, dat je niet goed genoeg bent of iets niet verdient – dan zal je RAS alle bewijzen verzamelen die dit ondersteunen en aan je bewustzijn presenteren, terwijl er bewijzen voor allebei de kanten van de stelling bestaan.”
Wanneer je op het één focust, ziet je brein het ander automatisch niet meer, terwijl je denkt dat je alles ziet. Wanneer je op het negatieve focust, zul je alleen negatieve dingen zien, en geen enkel positief element zal door je RAS heen dringen – zodat je altijd kunt zeggen: “Zie je wel?”
Het tegengif
Op basis van al deze bevindingen is de conclusie van Rogers – en de oplossing voor negatief denken en jezelf de mislukking in leiden – opvallend simpel:
“Er bestaat altijd bewijs voor beide kanten van de stelling die je jezelf vertelt. Het is aan je RAS om te selecteren welke je bewustzijn te zien krijgt. Als je jezelf dan toch vanalles gaat wijsmaken, waarom dan niet het positieve in plaats van het negatieve?”
Vertel jezelf dus gerust eens voor de verandering dat je iets wél kan, dat het allemaal wél goed zal aflopen en dat het best wel goéd weer is vandaag (al is het voor de plantjes).
Laat de zichzelf waarmakende voorspelling samen met je Reticulair Activatie Systeem het werk doen, train je ‘negativity bias’-spier om de focus naar de pot honing te verplaatsen en jij zit gebakken.
Meer weten over negatief denken?
Wil je nog meer weten over negatief denken? Kijk dan de complete TED-talk ‘The Stories We Tell Ourselves’ van Jodie Rogers…
… en lees daarna hier verder:
- Handige trucs om je negatieve gedachtes supersnel de deur uit te jagen.
- Over ‘strategisch pessimisme’, laat zien dat negatief denken niet altijd slecht hoeft te zijn.
- Stoppen met piekeren, hoe dat werkt – en hoe je dat doet.
Dagelijks handige inzichten? Volg ons op social media!
Volg ons onder andere op Instagram of Pinterest. Daar krijg je niet alleen handvatten op het gebied van assertiviteit, je ontvangt ook de slimme tips waarmee je jouw communicatie skills een boost geeft. De laatste artikelen netjes en overzichtelijk in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de wekelijkse nieuwsbrief.
Leer je liever lezend, lees dan ons boek Elke Dag om 15.00 Uur Klaar. Maak kennis met de beste inzichten uit onze trainingen en leer slimmer werken in plaats van harder.
Wie zijn wij? | Cursus Assertiviteit
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
