Een klein leugentje of een belofte die je niet kunt houden is soms niet zo erg. Maar wat als dit soort gedrag vaak voorkomt en je team er misschien zelfs door uit elkaar kan vallen? Als iemand in je team anderen probeert te manipuleren, kan dat voor veel problemen zorgen, zoals ruzie en wantrouwen. Het is dan ook belangrijk om dit snel aan te pakken en te weten hoe je dit kunt stoppen. Heb je als leidinggevende te maken met iemand die manipuleert, of zie je dat iemand in je team wordt gemanipuleerd? We geven je graag 6 handige tips om hiermee om te gaan!
Wat is manipulatief gedrag?
Manipuleren betekent dat iemand expres dingen doet of zegt om zelf ergens beter van te worden. Dit kan zijn door misbruik te maken van zijn of haar positie, verkeerde informatie te geven, of door in te spelen op de onzekerheid van anderen. Meestal zorgt manipulatie voor problemen en werkt het niet goed voor de samenwerking tussen collega’s, zoals je je misschien kunt voorstellen.
Op het werk kan manipulatie op verschillende manieren gebeuren, net zoals thuis. Maar omdat het soms moeilijk is om het te herkennen, kan het voor jou als leidinggevende lastig zijn om er iets aan te doen. Daarom noemen we het ook wel verborgen manipulatie.
Het is belangrijk om hier snel iets tegen te doen, maar eerst moet je kunnen herkennen wanneer er gemanipuleerd wordt.
Welke vormen van manipulatief gedrag op de werkvloer zijn er?
Er zijn veel manieren waarop iemand kan manipuleren. Een bekend voorbeeld is gaslighting, waarbij iemand de feiten verdraait zodat de ander aan zichzelf gaat twijfelen. Dit maakt iemand onzeker en sneller geneigd om te doen wat de manipulator wil.
Als we het over manipulatie van mensen hebben, gaat het vaak om sociale manipulatie. Een manipulator is meestal heel charmant en goed in praten, waardoor hij of zij gemakkelijk een positie van macht kan krijgen. Dan speelt deze persoon in op de gevoelens van schuld of onzekerheid van iemand anders, wat we emotionele manipulatie noemen. Dit soort gedrag hoort natuurlijk niet thuis op de werkvloer.
Hoe kun je manipulatie herkennen? 7 vormen van manipulatief gedrag op de werkvloer
Manipulatie is dus niet altijd even gemakkelijk te herkennen. Een manipulator wilt tenslotte ook niet beschuldigd worden van manipulerend gedrag. We bespreken hieronder 7 manipulatie voorbeelden die je kunt signaleren.
Feiten verdraaien – “Weet je het zeker?”
Beter bekend als gaslighting. Manipulerende mensen zijn gedreven om anderen aan zichzelf of de werkelijkheid te laten twijfelen. Wie was er ook alweer verantwoordelijk voor die ene taak? Wat was ook alweer de argumentatie tijdens de vorige vergadering? Een manipulator zal met zijn sterke communicatieve vaardigheden inspelen op de twijfels van andere collega’s en overal vraagtekens bij zetten.
“Ik begrijp dat je dat denkt, maar ik kan me gewoon niet herinneren dat we het zo hebben afgesproken. Misschien heb ik het verkeerd begrepen, maar ik ben er vrij zeker van dat het anders was. Laten we het anders even aan de anderen vragen.”
Structureel liegen – “Nee, dat is echt niet zo!”
Het is lastig om iemand te beschuldigen van leugens, maar dat is het evengoed van manipulatie. Vaak gaan deze twee dingen dan ook hand in hand en zal een manipulator met gemak een leugentje om bestwil verzinnen. De manipulator ontkent zijn eigen bijdrage en geeft vaak anderen de schuld.
“Oh nee, dat is echt niet zo! Ik heb nooit gezegd dat ik die informatie zou verstrekken aan het management. Dat moet een misverstand zijn. Misschien heeft iemand anders iets verkeerds begrepen.”
Beloftes niet nakomen – “Ik ben het gewoon straal vergeten!”
Nog zo een. Een collega die stelselmatig beloftes niet nakomt heeft waarschijnlijk andere prioriteiten dan datgene dat van hem gevraagd wordt. In eerste instantie lijkt hij misschien gewoon wat ongeorganiseerd. Misschien is plannen niet zijn sterkste kant? Maar beginnen meerdere mensen er last van te krijgen? Dan weet je dat er meer aan de hand is.
“Echt waar? Dat kan ik me niet herinneren. Misschien was ik niet helemaal helder op dat moment. Maar ik zou nooit bewust beloftes maken die ik niet kan nakomen. Ik denk dat er gewoon wat verwarring is ontstaan.”
Regelmatig om een gunst vragen – “Kun jij dat even voor me doen?”
Er zullen altijd collega’s zijn die vaker om hulp vragen dan anderen. Uiteindelijk is het aan die collega’s zelf om duidelijke grenzen te stellen. Merk je echter dat de verhoudingen scheef lopen binnen je team? Goed kans dat er niet helemaal eerlijk wordt omgegaan met de taakverdeling.
“Ach, kom op! Dat is toch wat collega’s voor elkaar doen? Elkaar helpen? Als ik af en toe om een gunst vraag, is dat omdat ik weet dat jullie me graag helpen.”
Sociale druk – “Als jij dit niet voor mij doet, dan…”
Door de druk op te voeren is iemand sneller geneigd om mee te werken. Daarbij wordt er vaak op iemands schuldgevoel ingespeeld en kan een manipulatief persoon zo makkelijker misbruik maken. Met name jonge of nieuwe collega’s worden het slachtoffer van meer senior collega’s die ze voor hun karretje spannen.
“Luister, ik weet dat je het druk hebt, maar als jij dit niet voor mij doet, dan kom ik echt in de problemen. Ik heb al zoveel op mijn bordje liggen en ik kan het gewoon niet allemaal alleen afhandelen.”
Iemand op een voetstuk plaatsen – “Maar jij bent daar zo goed in!”
Dit kan een andere tactiek zijn om iemand makkelijker iets te laten doen. We zijn allemaal gevoelig voor complimentjes en een manipulatief persoon weet dit maar al te goed. Wanneer je je gevleid voelt ben je sneller vatbaar voor manipulatie.
“Ik begrijp het, en ik zou het ook niet vragen als ik geen andere optie had. Maar jij bent daar zo goed in, en ik weet dat ik op jou kan rekenen. Als je me nu laat vallen, weet ik niet hoe ik dit moet oplossen.”
Passief-agressieve opmerkingen – “Wat heb je het toch druk hè”
Dit soort opmerkingen zijn vaak subtiel maar veelzeggend als je goed luistert. We zijn geneigd het weg te lachen, maar structureel passief-agressieve opmerkingen kunnen voor emotionele schade en persoonlijke problemen zorgen. Een manipulator weet precies hoe hij mensen kan raken zonder daar expliciete taal voor te gebruiken.
“Oh, wat heb je het toch druk hè? Het lijkt alsof niets te veel is voor jou. Ik dacht gewoon dat ik op mijn team kon rekenen, maar blijkbaar is dat te veel gevraagd.”
Ontzettend irritant. En schadelijk! Maar waarom doet iemand dit?
Waarom manipuleren collega’s elkaar (of jou!)?
Binnen veel organisaties zijn er mensen die bewust en onbewust iemand manipuleren. Dat kan komen door behoefte aan macht, onzekerheid of moeite met verandering. Sociale en emotionele manipulatie zijn hier vaak het gevolg van en collega’s met minder uitgesproken persoonlijkheden kunnen daardoor sneller het slachtoffer worden. Daar wil je een stokje voor steken.
Wat kan jij als leidinggevende doen tegen manipulatief gedrag binnen een team?
Als leidinggevende wil je zeker zijn dat alles op rolletjes loopt binnen jouw team. Het is in het belang van het succes van het bedrijf dat er geen onderlinge strubbelingen zijn.
Wanneer er sprake is van manipulatie binnen jouw team of organisatie dan heeft dat impact op het vertrouwen, de creativiteit en productiviteit.
Collega’s die gemanipuleerd worden zullen meer op hun hoede zijn en minder open staan voor samenwerking en verandering. Daarnaast wil je er zeker van zijn dat iedereen bekend is met de gedragscode en dat deze ook wordt nageleefd. Hoog tijd dus om manipulatie binnen jouw organisatie te doorbreken en er goede maatregelen voor te treffen. We geven je 6 tips om hier structureel verbetering in aan te brengen.
Dagelijks handige inzichten? Volg ons op social media!
Volg ons onder andere op Instagram of Pinterest. Daar krijg je niet alleen handvatten op het gebied van timemanagement, je ontvangt ook de slimme tips waarmee je jouw communicatie skills een boost geeft. De laatste artikelen netjes en overzichtelijk in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de wekelijkse nieuwsbrief.
Leer je liever lezend, lees dan ons boek Elke Dag om 15.00 Uur Klaar. Maak kennis met de beste inzichten uit onze trainingen en leer slimmer werken in plaats van harder.
Dus, hoe pak je een manipulator aan?
Je weet al een stuk meer over manipulatief gedrag en in welke gedaantes het zich voor kan doen. Nu over naar de 6 tips.
Tip 1. Herken de signalen van manipulatie
Door oplettend te zijn en regelmatig gesprekken te voeren met je team ben je beter in staat om manipulatief gedrag te herkennen. Neem de lijst met manipulatie voorbeelden er nog eens bij en schuw niet om notities te nemen. Heb je duidelijk te maken met manipulatief gedrag? Ga gauw verder naar tip 2.
Tip 2. Benoemen het ongewenste gedrag
Goed voorbeeld doet goed volgen. En door moeilijke onderwerpen bespreekbaar te maken zorg je voor transparantie en saamhorigheid. Gebruik de teamvergadering om dit te doen, maar val niemand persoonlijk aan! Het feit dat er openlijk over gesproken wordt draagt al bij aan meer openheid en begrip.
“Mensen, het doel is om als team te bespreken hoe we met elkaar omgaan en welk gedrag we wel en niet accepteren. Ik wil graag dat jullie in deze vergadering actief deelnemen. Laten we elkaar de ruimte geven om onze gedachten en ervaringen te delen. Ik zal enkele hulpvragen voorleggen die ons kunnen helpen bij deze discussie:”
- Wat vinden we als team professioneel gedrag?
- Hoe gaan we met elkaar om?
- Wat vinden we ok?
- Wat vinden we niet ok?
- Wat spreken we met elkaar af?
Tip 3. Ga het gesprek met zowel het slachtoffer als de manipulator aan
Zodra je de eerste stappen hebt gezet, wordt het tijd om het gesprek aan te gaan met alle betrokkenen. Ga allereerst met het slachtoffer in gesprek en raadpleeg ook andere betrokkenen binnen het team. Zo heb je een vollediger beeld van wat er is gebeurd voordat je het gesprek met de manipulator aangaat.
Neem je voor om constructief en positief te blijven. Daarmee laat je goed leiderschap zien en de bereidheid om te vergeven. Vind je het lastig om positief te blijven? Bekijk dan dit artikel met tips.
Voorbeeld gesprek slachtoffer van manipulatie:
“Goedemorgen, Janine. Ik heb gemerkt dat je de laatste tijd wat moeite lijkt te hebben in de omgang met Peter. Ik wil graag even met je praten om te zien of er iets aan de hand is en hoe we je kunnen ondersteunen.”
Voorbeeld gesprek manipulator
“Peter, Ik wil graag even met je praten over een belangrijke kwestie die recentelijk aan mijn aandacht is gekomen. Het lijkt erop dat je betrokken bent bij het manipuleren van een collega op de werkvloer. Ik wil graag horen wat jouw kijk op de situatie is en wat er volgens jou precies aan de hand is. Het is begrijpelijk dat je resultaten wilt behalen, maar dat moet altijd gebeuren binnen de grenzen van eerlijkheid en respect…”
Tip 4. Controleren op feiten
Laat de manipulator eerst uitleggen wat er volgens hem precies aan de hand is en controleer zijn verhaal op feiten. Hiervoor kun je ook de feedback van andere collega’s gebruiken en vragen hoe hij daar naar kijkt. Blijf zo objectief mogelijk en laat je niet afleiden door emoties of beschuldigingen.
“Bedankt voor je input, Peter. Om een duidelijk beeld te krijgen, wil ik graag wat meer informatie. Kun je me specifieke voorbeelden geven van situaties waarin je het gevoel had dat je werd genegeerd of niet serieus genomen?”
Peter:
“Nou, tijdens teamvergaderingen heb ik vaak het idee dat mijn bijdragen niet worden gewaardeerd. Ik geef mijn mening en suggesties, maar sommige collega’s lijken er gewoon overheen te praten en gaan door met hun eigen ideeën. Het voelt alsof ze me willen uitsluiten.”
Tip 5. Stel vragen voor verduidelijking
Om menselijk te kunnen blijven is het behulpzaam om vragen te stellen tijdens het gesprek. Aannames zijn de grootste boosdoener in miscommunicatie en het staat begrip en toenadering in de weg. Door vragen te stellen toon je interesse en zal de manipulator zich meer gezien voelen.
“Ik begrijp dat dit voor jou frustrerend kan zijn. Om een volledig beeld te krijgen, heb ik ook met andere collega’s gesproken en hun feedback verzameld. Verschillende teamleden hebben aangegeven dat ze soms moeite hebben om hun ideeën naar voren te brengen tijdens vergaderingen en het gevoel hebben dat er te weinig ruimte is voor hun inbreng. Hoe kijk jij naar die feedback?”
Hulpvragen voor 1-op-1 gesprekken:
- Hoe kijk jij ernaar?
- Wat vind jij ervan?
- Wat vind jij ok?
- Wat vind jij niet ok?
- Wat kunnen we er volgens jou aan doen?
Tip 6. Spreek duidelijke grenzen en voorwaarden af
Zodra je alle informatie hebt verzameld, de feiten hebt gecontroleerd en om verduidelijking hebt gevraagd is het noodzakelijk om grenzen te stellen. Als organisatie is het belangrijk om duidelijk te maken hoe er met elkaar om wordt gegaan en waar morele grenzen liggen. Dit zal een doorlopend proces blijven waarbij er steeds weer geëvalueerd moet worden. Blijf dus vooral met elkaar in gesprek en raadpleeg indien nodig experts.
“Het is belangrijk dat je je bewust bent van de impact van je acties en dat je verantwoordelijkheid neemt voor je gedrag. Ik verwacht dat je onmiddellijk stopt met manipulatieve praktijken en je inzet voor een positieve en eerlijke werkomgeving. Ik waardeer je bereidheid om verandering aan te brengen. We zullen dit nauwlettend volgen en ondersteuning bieden waar nodig.”
Kortom, onderschat de ernst van manipulatie niet!
Je weet nu een hele hoop over manipulatie. Hoe je het kunt herkennen, waarom mensen manipuleren en met welke strategieën je daar verandering in kunt brengen. Van een leugentje om bestwil is niemand ooit doodgegaan maar het is wel van belang om te voorkomen dat men elkaar manipuleert. Het belemmert samenwerking, zorgt voor wantrouwen en remt productiviteit af. Onthoud dat we allemaal mensen zijn en dat iedereen fouten maakt. Als leidinggevende kun jij het goede voorbeeld geven en zorgen voor een veilige sfeer.
Blijf je het lastig vinden om dit aan te kaarten?
Als je het lastig vindt om dit soort gesprekken te voeren en hulp kunt gebruiken bij het aansnijden van moeilijke onderwerpen, dan kan het nuttig zijn om een training Gesprekstechnieken te volgen. We leren je tijdens deze training hoe je constructieve gesprekken kunt voeren, hoe je grenzen duidelijk maakt en feedback geeft.
Wie zijn wij? | Cursus Gesprekstechnieken
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
