Merk je dat je in een drukke omgeving snel onrustig wordt? Heb je soms meer last van geluiden, licht of geuren dan anderen? En raak je door dat alles regelmatig overprikkeld? Dan ben je misschien, net als 15-20% van de bevolking, hoogsensitief. Hoe ga je daarmee om en voorkom je dat het te veel wordt?
Je ergert je al de hele tijd aan een deur die klappert of aan het licht dat net onder het gordijn door piept en op je beeldscherm schijnt. En dan was er bij de vergadering net ook nog eens duidelijk wrijving merkbaar tussen je collega’s. Ook al ging het niet over jou, de vervelende sfeer was duidelijk merkbaar en kostte je veel energie. Zelfs zoveel dat je je nu overprikkeld voelt in de kantoortuin waar je je op je taak moet zien te focussen met alle drukte om je heen.
Terwijl je je afvraagt waarom dit zoveel met je doet, komt ook nog je collega langs. Ze wil even iets lastigs met je bespreken. In gedachten slaak je een diepe zucht. Ook vraag je je af: is dat nu echt iets wat alleen jij hebt? Waarom lukt het niet dat alles los te laten?
Het verlossende antwoord: nee, je bent niet gek. Je bent niet de enige. Het zou goed kunnen dat je hoogsensitief bent.
Wat is hoogsensitief?
Veel mensen die hoogsensitief (vaak ook wel hooggevoelig genoemd) zijn, denken dat zij de enige zijn. Dat terwijl naar schatting minimaal 15% van de wereldbevolking zich in het label ‘hoogsensitief’ herkent. En wat goed is om te weten: het is geen stoornis. Het is een karaktertrek die positieve en minder positieve kanten heeft. En ook één die kan samengaan met allerlei diverse eigenschappen. Zo hoeft iemand die hoogsensitief is (een HSP’er) zeker niet altijd verlegen en introvert te zijn.
Maar goed, wat is hoogsensitief dan precies? De term ‘HSP’ (Highly Sensitive Person, in het Nederlands vertaald als ‘hoogsensitief persoon’) komt uit de koker van de Amerikaanse psychologe Elaine Aron. Sinds zij die term in 1996 introduceerde, zijn er veel mensen die zich in haar beschrijving herkennen. In het heel kort: een hoogsensitief persoon heeft een hoge sensitiviteit voor prikkels van buitenaf. Je neemt meer zintuiglijke prikkels waar en verwerkt die ook dieper.
Wat zegt onderzoek?
Die meer gedetailleerde waarneming en diepere verwerking blijkt ook uit onderzoek. In 2011 legde onderzoeker Jadzia Jagielowicz HSP’ers zoek-de-verschillen-afbeeldingen voor terwijl ze hun hersenactiviteit mat. Wat bleek? Mensen met hoogsensitiviteit vertonen meer activiteit in de hersengebieden voor complexe visuele verwerking dan mensen zonder HSP. Ook zijn HSP’ers beter in het ontdekken van kleine verschillen tussen afbeeldingen.
Verder blijkt uit hersenonderzoek van Bianca Acevedo dat HSP’ers bij het kijken naar foto’s van mensen die lachen of somber kijken meer hersenactiviteit hadden in de hersengebieden die empathie stimuleren.
Hoogsensitief vs. hooggevoelig
Let op: de termen ‘hoogsensitief’ en ‘hooggevoelig’ worden vaak door elkaar gebruikt, maar niet iedereen bedoelt er hetzelfde.
Iemand die hoogsensitief is, kan veel informatie uit de omgeving opnemen en in detail verwerken. Van hooggevoelig wordt eerder gesproken als het gaat over de reactie die je hebt als je door die grote hoeveelheid informatie overprikkeld raakt.
Prof. dr. Elke van Hoof legt daarover meer uit in deze video:
Zoals Elke ook benadrukt: hoogsensitief zijn hoeft niet meteen te betekenen dat je vaak en veel overprikkeld bent. Als je leert je grenzen aan te geven door ook te ontdekken wat je overprikkeld maakt, dan hoef je niet hooggevoelig te reageren.
Ben ik hoogsensitief? De hoogsensitief-kenmerken
Hoogsensitiviteit is dus geen stoornis waarvoor je een diagnose van de dokter krijgt. Er bestaat dan ook geen afvinklijstje met hoogsensitief-kenmerken om antwoord te krijgen op de vraag ‘Ben ik hoogsensitief?’. Zo gaat hoogsensitief vaak samen met introvert zijn, maar bestaan er ook extraverte HSP’ers.
Wel zijn er in de loop der tijd allerlei HSP-kenmerken genoemd die vaak bij een hoogsensitief persoon voorkomen. Dat zijn deze:
- Je hebt een hoge sensitiviteit (meer dan gemiddeld) voor geluid, geur, licht en andere zintuiglijke prikkels;
- Je hebt een groot rechtvaardigheidsgevoel;
- Je denkt diep na over dingen en kunt soms nogal overanalyseren;
- Je hebt regelmatig de behoefte om je terug te trekken;
- Je hebt soms wat tijd nodig om tot een antwoord of reactie te komen;
- Je voelt vaak aan wat anderen nodig hebben en bent ook sterk gericht op anderen;
- Je bent gevoelig voor zowel overprikkeling als onderprikkeling;
- Je voelt je niet altijd begrepen;
- Je hebt een sterke behoefte aan harmonie in je omgeving.
Hoogsensitief en overspannenheid
Die kenmerken hebben mooie voordelen. Zo zal je misschien eerder aanvoelen dat een collega niet goed in haar vel zit en met haar in gesprek gaan. Misschien geniet je ook meer van kleine dingen.
Aan de andere kant zijn er ook valkuilen. Zo kun je zoveel bezig zijn met andere mensen dat je jezelf daarin verliest. Ook durven hoogsensitieve mensen niet altijd hun grenzen aan te geven, zijn ze soms conflictvermijdend en kunnen ze zich eerder overprikkeld voelen in grote groepen (zeker als je introvert bent).
Zo blijkt uit onderzoek van psychologe Friederike Gerstenberg dat HSP’ers na het volbrengen van een taak meer overprikkeling en stressachtige klachten ervaren, maar dat ze tegelijkertijd ook sneller en met minder fouten een taak uitvoeren.
Verder ontdekte Elke van Hoof dat HSP’ers zich gemiddeld meer verantwoordelijk voelen voor hun organisatie en daardoor al snel een tandje bijzetten als er bijvoorbeeld problemen zijn. Ook als dat eigenlijk te veel gevraagd is. Dat verklaart waarom hoogsensitieve mensen bijvoorbeeld vaker met een burn-out, depressie of angststoornis te maken krijgen als ze zich niet op hun gemak voelen in hun omgeving.
Even tussendoor: voorkom overspanning met slim timemanagement
Voorkomen dat je overspannen of oververmoeid raakt door werk, begint met goed timemanagement. Want als jouw agenda zich niet vult met talloze meetings en een hele hoax aan taken, dan heb je minder snel te veel op je bordje. Op de Instagram-accounts van Björn en Tijdwinst.com krijg je elke dag tips om jouw agenda behapbaar te houden.
5 tips tegen overprikkeling
Maar wees niet bang dat een hoge sensitiviteit hét recept is om oververmoeid te raken. Je kunt goed omgaan met hoogsensitiviteit door op tijd je grenzen te herkennen en aan te geven. Deze 5 tips helpen je.
1. Houd bij wanneer je overprikkeld raakt
Noteer in een notitieboekje op welke momenten je je vermoeid, futloos of overprikkeld voelde. Schrijf op wat er in die situatie gebeurde en wat je het meest vermoeide. Dit gaat je helpen bij leren je grenzen aan te geven.
2. Noteer jouw energievreters en energiegevers
Van welke dingen krijg je energie? En welke kosten je vooral energie? Neem een half uur de tijd om op een A4-tje twee rijen te vullen met energiegevers en energievreters. Als je weet wat je energie kost, kun je ervoor zorgen dat je daar minder mee te maken hebt. En als iets dan veel energie van je vraagt, je weet wat te doen om opnieuw op te laden.
Trouwens, wist je dat losse hersenflodders over taken waar je “nog iets mee moet” voor veel mensen ook een belangrijke energievreter zijn? Ontdek in Björns boek ‘Elke Dag Om 15.00 Uur Klaar’ hoe je die flodders uit je hoofd en in je takenlijst krijgt.
3. Vraag om wat je nodig hebt
Als je weet wat bij jou voor overprikkeling zorgt, kun je dat ook aangeven. Merk je bijvoorbeeld dat het in de omgeving erg rumoerig is? Dan is het fijn om op een nette manier te vragen of het iets zachter kan. Of dat mensen misschien ergens anders het gesprek kunnen voortzetten. In 4 stappen kun jij respectvolle feedback geven.
4. Zoek naar praktische oplossingen
In sommige situaties kun je ook kijken naar andere mogelijkheden, zoals een aparte ruimte opzoeken tijdens een concentratietaak, je noise-cancelling headphone opzetten of (bij het thuiswerken) Skype of Teams uitzetten. En heb je last van het licht? Ga dan op een andere plek zitten of vraag je collega om het zonnescherm naar beneden te doen. Zo simpel kan het zijn.
5. Kom voor jezelf op en geef grenzen aan
Als jij meer last hebt van bijvoorbeeld geluid of drukte, dan zal je omgeving daar niet altijd automatisch rekening mee houden. Jij moet hierin zelf proactief je grenzen aangeven om te voorkomen dat anderen er overheen gaan. Merk je dat je die extra meeting er nu niet bij kunt hebben? Zeg simpelweg:
‘Ik heb vandaag al wat veel meetings en deadlines gehad, en merk dat ik nu niet de aandacht aan onze brainstorm kan geven die ik zou willen. Zullen we morgen een moment plannen?’
Mensen vroegen ook
Zodra je ontdekt dat je hoogsensitief bent, gaat er waarschijnlijk een wereld van herkenning voor je open. Welke prangende vragen heb jij nog over hoogsensitief zijn? Wij geven je hieronder antwoord geven op een paar vragen die we bij Assertief.nl ook vaak krijgen.
Hoe weet je of je hoogsensitief bent?
Eerder in dit artikel deelden we een lijst met hoogsensitief-kenmerken. In grote lijnen komt het erop neer dat mensen die hoogsensitief zijn, zintuiglijke prikkels sterker waarnemen en dieper verwerken. Dat herken je bijvoorbeeld aan het feit dat prikkels als geluid, licht of geur meer met je doen dan met anderen. Ook zijn hoogsensitieve mensen vaak gevoelig voor sfeer.
Wat zijn de symptomen van hoogsensitief zijn?
Bekijk vooral het uitgebreide lijstje met hoogsensitief-kenmerken in dit artikel. Dat geeft je houvast om te ontdekken ‘Ben ik hoogsensitief?’. Een aantal bekende symptomen zijn deze:
- Je neemt prikkels sterker waar.
- Je neemt details waar die anderen niet zien.
- Je voelt sterk aan wat jij of anderen nodig hebben.
- Je bent veel bezig met anderen (wat voelen ze, wat vinden ze?).
- Je kunt overprikkeld raken als je veel prikkels te verwerken hebt gekregen.
- Je hebt regelmatig tijd voor jezelf nodig.
Wat betekent hoogsensitief?
De voornaamste hoogsensitief-betekenis is dat je informatie diepgaander verwerkt dan de gemiddelde persoon. Het idee is dat de meeste mensen informatie gefilterd in hun hersenen binnenkrijgen; bij HSP’ers komt diezelfde informatie meer ongefilterd binnen. Uit onderzoek blijkt ook dat hoogsensitieve mensen van nature informatie grondiger en nauwkeuriger verwerken. Daardoor hebben ze meer tijd nodig om prikkels te verwerken of te herstellen van een prikkelrijke omgeving.
Waarom ben ik hoogsensitief?
Hoogsensitief ben je of ben je niet. Je wordt geboren als hoogsensitief kind; het zit dus in je genen.
Wat te doen tegen hoogsensitief zijn?
Hoogsensitiviteit is geen stoornis. Het is een karaktertrek, en dus iets wat bij je hoort. Zo’n 15-20% van de bevolking heeft het, dus je hoeft je er absoluut niet voor te schamen. Merk je dat je regelmatig last hebt van overprikkeling? Dan is het vooral belangrijk om je grenzen te herkennen en aan te geven. Een cursus assertiviteit kan je daarbij helpen.
Leer op te komen voor jouw behoeften
Wil je ontdekken hoe jij op een goede manier opkomt voor wat jij nodig hebt? Met constructieve feedback en heldere taal? Volg onze cursus assertiviteit en leer op een krachtige manier jouw behoeften duidelijk te maken.
Volg de cursus online of op locatie. Dan weet jij daarna precies hoe je anderen op je grenzen en behoeften kunt wijzen – zonder je ervoor te schamen.
Dagelijks handige inzichten? Volg ons op social media!
Volg ons onder andere op Instagram of Pinterest. Daar krijg je niet alleen handvatten op het gebied van assertiviteit, je ontvangt ook de slimme tips waarmee je jouw communicatie skills een boost geeft. De laatste artikelen netjes en overzichtelijk in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de wekelijkse nieuwsbrief.
Leer je liever lezend, lees dan ons boek Elke Dag om 15.00 Uur Klaar. Maak kennis met de beste inzichten uit onze trainingen en leer slimmer werken in plaats van harder.
Dit bericht op Instagram bekijken
Wie zijn wij? | Cursus Assertiviteit
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
