We zijn ‘emotioneel egocentrisch’, blijkt nu. En het schaadt onze relaties. Maar geen zorgen! De oplossing: empathisch vermogen inzetten. Het lost conflicten op en verbetert je band met iedereen om je heen. Hoe? Doe wat onderzoek bewees en FBI onderhandelaars doen – in 3 stappen – en je zit goed.
Jep. ‘Emotioneel egocentrisch’. Dat zijn we, volgens een studie van het Max Planck Instituut. We zijn zozeer bezig met onze eigen gevoelens en ervaringen, dat we geen oog meer hebben voor die van anderen. Onze empathische intuïtie is min of meer de weg kwijt, en ons vermogen voor empathie tonen blijft steeds verder achterwege.
Het betekent dat we niet meer in de gaten hebben hoe anderen om ons heen zich voelen of dingen ervaren, en dat we – als we het al doorhebben – totaal verkeerd reageren.
Zo’n gebrek aan empathisch vermogen slaat behoorlijke deuken in de relaties met de mensen om ons heen. Niet alleen met die van een vriendin die verdrietig is – en hoe je haar echt niet kunt troosten zonder empathie, volgens relatie- en communicatie expert Brené Brown.
Empathie speelt ook een belangrijke rol in de relatie met lastige collega’s, of een boze baas. Met je kind dat zich misdraagt zonder dat je snapt waarom, of je partner die telkens maar zegt “dat je er niks van begrijpt”.
In al die gevallen speelt onbegrip inderdaad onbewust een grote rol, en is emotioneel egocentrisme waarschijnlijk de grootste boosdoener. Empathisch vermogen opbouwen, helpt je uit de brand.
Wat is empathisch vermogen?
Empathisch vermogen is het tegenovergestelde van emotioneel egocentrisme. En dat is, in de woorden van Tania Singer, onderzoeksleider van de Max Planck studie naar empathie:
“Wanneer we naar de wereld om ons heen en naar onze medemens kijken, gebruiken we onszelf als maatstaf en proberen we onze emotionele staat op die van anderen te projecteren. Dit verstoort ons begrip van de emoties van anderen, voornamelijk wanneer deze heel anders zijn dan die van onszelf.”
Empathisch vermogen – het tegenovergestelde van deze staat – is dus een toestand waarin je je wel bewust bent van gevoelens en belevingen van anderen, en je die objectief signaleert, zonder ze naast je eigen maatstaf te leggen en erover te oordelen.
En dat heeft zo zijn voordelen:
- Empathisch vermogen kun je aanleren en vergroten bij jezelf, als je er weinig van hebt.
- Empathisch vermogen helpt je signaleren wanneer er ‘iets aan de hand’ is bij iemand in je omgeving (verdriet, frustratie, boosheid, irritatie, ongemak) en kun je toepassen door op de juiste manier te reageren op zo’n situatie.
- Met empathisch vermogen kun je op die manier een steeds sterkere band opbouwen met de mensen om je heen, wat in alle gevallen in jullie beider voordeel werkt. Het kan de werksfeer prettiger maken, conflicten in het verkeer temperen en zelfs een scheiding voorkomen.
Hoe je dat voor elkaar krijgt? Zo.
Empathisch vermogen vergroten
Helen Weng – klinisch psycholoog aan de afdeling Center for Investigating Healthy Minds aan de Universiteit van Wisconsin – onderzocht empathisch inlevingsvermogen en hoe flexibel het is:
“Onze basisvraag was: ‘Kun je compassie trainen en aanleren aan volwassenen? Kun je empathie vergroten als we het oefenen?’”
En, het antwoord?
“Al ons bewijs wijst naar ‘ja’.”
Hoe ze dat bewezen? Door het te gaan oefenen met een groep volwassenen. Hun empathisch vermogen groeide zienderogen, al binnen 2 weken, volgens voor-en-na breinscans die ze deden. De pariëtale kwab (in geel) toonde direct vergrote activiteit: het gedeelte in je brein dat verantwoordelijk is voor… Empathie!
hoe actiever de pariëtale kwab (in geel) hoe groter je empathisch vermogen
Mooi. Empathisch inlevingsvermogen ís dus aan te leren en te vergroten, binnen een paar weken al. Maar hoe deden ze het?
Met meditatie.
Een speciaal soort meditatie-oefening, die psychologen “LKM” (Loving Kindness Meditation) noemen. Daarbij denk je eerst aan je naasten, die je goede dingen toe wenst. Dan aan jezelf, met mededogen en begrip. Dan aan iemand met wie je een conflict hebt, met medeleven en zachtheid. En uiteindelijk aan de medemens in het algemeen, die wel wat anti-emotioneel egocentrische gedachten kan gebruiken.
Zo oefen je begrip, medeleven, zachtheid en empathie voor iedereen (empathisch vermogen), terwijl je je eigen gevoelens en oordelen even opzij zet (emotioneel egocentrisme), voor een kwartiertje – om die belangrijke kwab te activeren.
Maar je empathisch vermogen is er niet alleen om mee stil te zitten, te oefenen en te wachten tot het groter wordt. Je moet het vooral ook actief doen: empathie tonen en toepassen, zodat het daadwerkelijk verschil kan gaan maken voor je relaties.
Empathisch vermogen toepassen
Wie je daarbij kan helpen is dit keer géén onderzoeker die empathie van de theoretische kant bekijkt, maar iemand die de praktische kant ervan door en door kent: FBI-gijzelingsonderhandelaar Chris Voss.
Zijn empathische aanpak, gebaseerd op het officiële FBI protocol ‘BCSM’, die je in 3 stappen helpt empathie te tonen en een steeds sterkere band op te bouwen:
Of in de letterlijke woorden van dit BCSM FBI communicatie-model:
“Om een vertrouwensband tot stand te brengen (fase 3), moet eerst actief luisteren (fase 1) en empathie (fase 2) getoond worden (en vastgehouden tijdens het hele proces) door de onderhandelaar.”
Om te communiceren als een pro – niet minder dan een FBI onderhandelaar – met de mensen om je heen, zodra je merkt dat er iets aan de hand is (empathisch vermogen helpt je signaleren), ga je je empathie toepassen in de situatie.
Met als eerste stap dus:
1. Actief luisteren
Je hebt er de aanleg voor, doordat je je eigen empathisch vermogen hebt geactiveerd met de LKM-oefening. En je bent in een situatie terechtgekomen waar er duidelijk ‘iets aan de hand is’ met iemand in je omgeving. Of het nu je vervelende baas, negatieve collega, ruziezoekende echtgenoot, opstandige kind of een huilende vriendin is: nu is het zaak om écht objectief en actief naar iemand te luisteren. Luisteren zonder meteen (emotioneel egocentrisch) te reageren met je eigen ervaringen, betekent dat dit dus niet de bedoeling is:
“Je voelt je rot omdat je ruzie hebt met je vriend? Dat heb ik nou ook heel vaak. Héél herkenbaar!”
…en te oordelen volgens je eigen maatstaf:
“Maar je hoeft je echt geen zorgen te maken, hoor. Wij ruziën zo vaak en het komt altijd weer goed.”
Actief luisteren is volgens FBI’s Chris juist een kwestie van:
- Niet aan jezelf refereren,
- de ander niet onderbreken,
- alleen luisteren (en écht luisteren, horen wat de ander zegt, in plaats van denken wat je zometeen gaat zeggen)
- en doorvragen.
En dan:
2. Empathie tonen
Is de ander helemaal uitgepraat, en heb je geen vragen meer om het verhaal completer te maken, dan:
- Herhaal wat de ander je zojuist heeft verteld, parafraserend en samenvattend.
Chris, over waarom dat laatste zo belangrijk is:
“Iedereen wil begrepen worden. Laat mensen weten dat je compleet begrijpt wat ze bedoelen.”
Dát is niet alleen theoretisch empathisch zijn (iemand anders begrijpen), maar vooral ook praktisch empathisch zijn (tonen dat je de ander begrijpt).
Een belangrijke toevoeging aan die samenvatting, zodra de ander bevestigt dat wat je gehoord hebt en hoe je het teruggekoppeld hebt klopt:
- Zeg: “Ik begrijp het”.
Niet meer, niet minder. Dat is empathie tonen.
Mits het oprecht is natuurlijk. Zeg het niet als je het eigenlijk niet begrijpt of nog steeds denkt ‘nou wat een aansteller, dat hij zich daar druk om maakt’. Denk je dit nog steeds, dan moet je toch nog even terug naar de LKM-oefening om het empathisch gedeelte in je brein nog wat meer te activeren.
Je empathisch vermogen is iets wat je namelijk moet blijven oefenen, als een spier die je fit houdt. Als je je relaties wil blijven bevorderen en de banden met de mensen om je heen wil blijven versterken, tenminste.
Want dat is de derde fase:
3. Vertrouwensband vergroot
Hier hoef je verder weinig voor te doen. Het is, volgens het FBI communicatiemodel, de fase die als vanzelf voortvloeit uit de andere 2 fases:
“Om een vertrouwensband tot stand te brengen (fase 3), moet eerst actief luisteren (fase 1) en empathie (fase 2) getoond worden (en vastgehouden tijdens het hele proces)…”
Zolang je fase 1 en 2 op die manier volbrengt, kom je vanzelf in fase 3 terecht – de fase die je empathie beloont met gezonde en gelukkige relaties.
Meer leren?
Effectief en assertief leren communiceren in de praktijk? Volg de 1-daagse assertiviteitscursus vol alledaagse communicatie-vaardigheden en praktische oefeningen ter plaatse.
Dagelijks handige inzichten? Volg ons op social media!
Volg ons onder andere op Instagram of Pinterest. Daar krijg je niet alleen handvatten op het gebied van assertiviteit, je ontvangt ook de slimme tips waarmee je jouw communicatie skills een boost geeft. De laatste artikelen netjes en overzichtelijk in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de wekelijkse nieuwsbrief.
Leer je liever lezend, lees dan ons boek Elke Dag om 15.00 Uur Klaar. Maak kennis met de beste inzichten uit onze trainingen en leer slimmer werken in plaats van harder.
Wie zijn wij? | Cursus Assertiviteit
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
