Stel je voor: je voelt je neerslachtig en zit niet lekker in je vel. Een collega merkt het op en vraagt wat er aan de hand is. “Ik voel me uitgeput”, zeg je. In plaats van een begripvolle reactie, krijg je te horen: “Och, daar heb ik al maanden last van.” Is dat het antwoord waar je op gehoopt had? Nee. Er is bij jouw gesprekspartner een gebrek aan empathisch vermogen. Je hebt geen zin in een wedstrijd over wie zich slechter voelt – je wil gewoon gehoord worden. Helaas missen veel mensen het vermogen om zich in te leven in een ander. Gelukkig kun jij dat na het lezen van dit artikel wél.

Wat komt aan bod:

  1. Wat is empathisch vermogen en waarom is het belangrijk?
  2. Bestaan er verschillende soorten empathie?
  3. Maar, wat is de rol van empathisch vermogen in professionele relaties?
  4. Hoe herken ik een gebrek aan empathisch vermogen bij mezelf of anderen?
  5. Hoe kan ik mijn empathisch vermogen verbeteren?
  6. Conclusie
  7. Veelgestelde vragen over empathisch vermogen 

Wat is empathisch vermogen en waarom is het belangrijk?

We hebben het over empathie, maar wat is ‘empathie vermogen’? Volgens Wikipedia zit dat als volgt:

Betekenis empathisch vermogen: ‘Het vermogen om zich in te leven in de situatie en gevoelens van anderen.’

En hoe noem je iemand dan zonder empathie? Het tegenovergestelde van empathisch is: ongevoelig, onverschillig of afstandelijk. Dat herken je vast. Misschien moest je beste vriend(in) ooit huilen na een relatiebreuk en sloeg je een arm om de ander heen. Of misschien heb je een hand op de rug van een verdrietige collegavriend(in) gelegd. Dat is heel lief – en ook heus wel empathisch – maar niet exact wat we bedoelen. Empathie tonen draait namelijk om meer dan alleen die knuffel of hand op iemands rug. 

Empathie speelt een rol in sociale interacties, zoals luisteren, steunen en samen een probleem oplossen.

  • Luisteren: empathisch luisteren betekent iets anders dan gewoon ‘luisteren’, je begrijpt namelijk echt wat de ander voelt. Je geeft de ander het gevoel dat hij of zij gehoord wordt. 
  • Steunen: wanneer je empathie toont, dan bied je steun. Je begrijpt wat de ander nodig heeft en reageert hierop. 
  • Oplossen: oké, je beschikt niet over een magische toverstaf waarmee je het probleem van de andere à la minute kan oplossen, maar je probeert wel met de ander mee te denken aan een mogelijke oplossing. Ook hiermee toon je empathie. 

Bestaan er verschillende soorten empathie?

Dat die arm om iemand heen slaan niet de enige vorm van empathie is, weten we nu. Maar bestaan er dan verschillende soorten empathie? Ja! We delen het op in drie verschillende categorieën. 

  • Cognitieve empathie noem je ook wel het vermogen om te begrijpen wat iemand anders denkt of voelt, zonder het zelf te ervaren. Kort gezegd: je kunt je verplaatsen in het gevoel van de ander. 
  • Emotionele empathie houdt in dat je de emoties van een ander ook echt voelt. Dit klinkt zweverig, maar betekent dat wanneer iemand verdrietig is, jij ook verdriet voelt. Hier zit ook een keerzijde aan. Voel je met iedereen té erg mee, dan maakt dat je eigen leven niet leuker. 
  • Compassie gaat nóg iets verder dan empathie. Hierbij voel en begrijp je de emoties van de ander, maar heb je ook een sterke wens om de ander te helpen. Je kunt het zien als een actieve vorm van empathie. 

Maar, wat is de rol van empathisch vermogen in professionele relaties?

Empathie tonen is belangrijk in een vriendschap of relatie, dat is (denken wij) meer dan logisch. Maar hoe zit het met empathie op de werkvloer? En waarom is dat zo belangrijk?

Voorbeeld:

Je werkt in een hecht team, waarbij samenwerking enorm belangrijk is. Plotseling begint een collega, normaal altijd betrokken, ineens meer fouten te maken en trekt zich terug. In plaats van door te vragen, maakt iemand een cynische opmerking: “Misschien moet hij beter opletten als hij z’n baan wil houden.” Wat het team niet weet, is dat deze collega thuis veel stress heeft. Door gebrek aan empathie blijft hij zich slecht voelen, verslechtert de sfeer en komt de deadline in gevaar. Met een simpele opmerking als: “Gaat het wel goed met je?”, had het team begrip kunnen tonen, de samenwerking kunnen verbeteren en de situatie kunnen voorkomen.

Hieruit blijkt wel dat empathie op de werkvloer onwijs belangrijk is. Maar wist je dat ons empathische vermogen steeds verder achteruit gaat? Volgens een studie van het Max Planck Instituut zijn we vooral met onze eigen gevoelens bezig – en vergeten we dat anderen die ook hebben. 

Werk je aan je eigen empathische vermogen, dan pik je sneller signalen op. Dus, als je partner, collega of vriend(in) zich ineens ‘vreemd’ gedraagt, dan weet je dit sneller op te merken. 

Hoe herken ik een gebrek aan empathisch vermogen bij mezelf of anderen?

Misschien zie je jezelf als een empathisch persoon, maar waaruit blijkt dat je empathisch bent? En wat zijn concrete voorbeelden van empathisch gedrag in de praktijk?

Zoals we al zeiden: veel mensen zijn helemaal niet zo empathisch als ze zich voordoen (misschien heb je wel een partner met een gebrek aan empathie). We sommen een aantal voorbeelden van niet-empathische reacties voor je op. Dan zal je er – hoe pijnlijk het ook is – vast een aantal herkennen. Zie het als een ‘empathisch vermogen test’, om te kijken hoe empathisch je eigenlijk bent. 

Een ongepaste reactie

Situatie: Iemand deelt verdrietig nieuws, zoals het verlies van huisdier.
Niet-empathische reactie: “Ach, iedereen maakt zoiets wel eens mee.”

Zie je het al voor je, “ach, dit overkomt iedereen”, als tekst op een rouwkaart. Niet echt troostende woorden bij een overlijden. 

Niet doorvragen bij signalen van ongemak

Situatie: Een collega lijkt afwezig en maakt fouten, maar je vraagt niet wat er speelt en gaat ervan uit dat het gewoon laksheid en desinteresse is.

Direct over jezelf praten

Situatie: Iemand vertelt over een moeilijke relatiebreuk.
Niet-empathische reactie: “Dat herken ik, toen mijn partner en ik uit elkaar gingen, deed ik…”

Let op: over jezelf praten is vaak goed bedoeld, maar het haalt de focus bij de ander. En het draait nu even niet om jou, maar om de gevoelens van de persoon die zich rot voelt. 

Je kunt je niet goed inleven in de ander

Situatie: Je beste vriend klaagt over zijn werk, hij vindt dat hij te vaak moet overwerken.
Niet-empathische reactie: Je vindt dat een vriend zich aanstelt over een klein probleem, omdat jij daar zelf geen last van zou hebben.

Gebrek aan steun

Situatie: Een collega uit zijn zorgen.
Niet-empathische reactie: “Daar moet je gewoon mee leren dealen.”

Deze reacties zullen de relatie of band met iemand absoluut niet versterken – maar dat voelde je zelf waarschijnlijk ook al aan. Gelukkig is het hartstikke mogelijk om aan je empathische vermogen te werken. 

empatisch vermogen

Pssst… Even tussendoor: wil je nóg meer praktische tips om niet alleen je carrière te boosten, maar ook een betere vriend(in) of partner te worden? Volg ons op Instagram, Pinterest óf abonneer je op onze nieuwsbrief. 

Hoe kan ik mijn empathisch vermogen verbeteren?

De vraag is natuurlijk: hoe kan ik empathie tonen in lastige of conflicterende situaties? Met andere woorden: hoe train je een groot empathisch vermogen? Er zijn een aantal tips om je empathische vermogen te verbeteren. Dit zal misschien in het begin even wennen zijn, maar oefening baart kunst. Uiteindelijk kan ook jij perfect reageren op de gevoelens van een ander. 

1. Luister actief

Leg je telefoon weg, maak oogcontact en laat merken dat je luistert (hmm-hmm, aha, enzovoorts). Is er iets niet duidelijk, of wordt er voor jouw gevoel een gedeelte overgeslagen? Vraag dan door. “Pfoe, dat klinkt heftig. En toen?” of “Kun je me meer vertellen over…?” Vat vervolgens samen wat de ander heeft gezegd: “Als ik het goed begrijp, bedoel je dat…”

2. Non-verbale signalen opvangen

Probeer op te merken dat je collega, vriend of familielid zich niet goed voelt. Mensen uiten dit vaak niet meteen met woorden, maar beginnen met non-verbale signalen. Denk aan een monotone stem, een afgewend gezicht of afwezigheid in groepsverband. Wanneer je dit herkent, kun je vragen: “Je lijkt wat afwezig, klopt dat?” 

3. Stel je oordeel uit

Gelijk met een oplossing, oordeel of advies komen: het is lief aangeboden, maar vaak niet helemaal op z’n plek. Je wil de ander het gevoel geven dat je hem of haar begrijpt. Dus, luister eerst, voordat je met opmerkingen als “ik zou het zo aanpakken” of “dat valt toch wel mee?” op de proppen komt. 

4. Communiceer empathisch 

Door bepaalde opmerkingen te maken, geef je de ander het gevoel dat je het begrijpt. “Ik snap het”, zeggen wanneer iemand verdrietige gevoelens uit, is nogal kort door de bocht. Door de ander echt het gevoel te geven dat je meeleeft en gevoelens begrijpt, kun je empathischer communiceren. Met zinnen als: “Ik begrijp dat dit je raakt” of “Dat klinkt echt moeilijk”, breng je dit goed over. 

Denk je nu alsnog: welke technieken helpen mij om beter in te leven in andermans perspectief?

empatisch vermogen

5. Oefen met jezelf verplaatsen in de ander!

Door je in te leven in hoe een situatie voor de ander voelt, is het makkelijker om empathisch te reageren. Stel jezelf vragen zoals: “Hoe zou ik me voelen als ik dit meemaakte?” of “Waarom zou dit voor deze persoon zo vervelend kunnen zijn?” 

Tip: oefen dit bij het lezen van een boek of tijdens het kijken van een film, serie of documentaire, waarbij het verhaal vanuit verschillende perspectieven is geschreven. Probeer je in ieder personage te verplaatsen en zijn of haar gevoel te begrijpen. Zo zal je uiteindelijk je ‘empathische spier’ kunnen trainen.

Wordt nóg empathischer en volg een cursus Assertiviteit

Krijg jij alleen al bij de gedachte aan een ‘moeilijk of emotioneel’ gesprek voeren klotsende oksels? Vind je het lastig om te zeggen wat je denkt, vindt of voelt? En ben je al gauw bang om verkeerd uit de hoek te komen? Je bent absoluut niet de enige. Assertief zijn is knap lastig, maar niet onmogelijk. 

Tijdens onze 1-daagse assertiviteitstrainingen krijg je alle handvatten om zelfverzekerder en weerbaarder te worden. Oftewel, we helpen je een fijne (en vooral duidelijke) gesprekspartner te worden. Zodat jij effectief kan communiceren en vol zelfvertrouwen je mening met de buitenwereld durft te delen. En jawel, dat gebeurt allemaal in één dag. 

Conclusie

Empathisch vermogen is belangrijker dan je denkt. Je hebt het nodig voor het begrijpen en ondersteunen van anderen in vriendschappen, relaties én op de werkvloer. Het betekent niet alleen een troostende knuffel geven of een hand op iemands schouder leggen, maar actief luisteren, steun bieden en eventueel samen oplossingen bedenken! 

Er zijn drie vormen van empathie: cognitieve empathie (begrip), emotionele empathie (meeleven) en compassie (de wens om te helpen). Op de werkvloer is empathie cruciaal om samenwerking te bevorderen en misverstanden te voorkomen. Helaas zien we dat ons empathisch vermogen steeds meer achteruitgaat. 

Maar, on a positive note, gelukkig kun je empathie ontwikkelen door actief te luisteren, non-verbale signalen te herkennen en je oordeel uit te stellen. Oefen met jezelf in de schoenen van anderen te plaatsen, bijvoorbeeld door het lezen van boeken of het kijken van films met verschillende perspectieven. Zo train je je ‘empathische spier’ en kun je je beter inleven in anderen.

empatisch vermogen

Veelgestelde vragen over empathisch vermogen 

  • Wat is het verschil tussen empathie en sympathie?

    Empathie is je verplaatsen in de gevoelens van de ander. Je begrijpt wat ze doormaken. Sympathie is (simpel gezegd) meeleven op afstand, waarbij je vooral medelijden voelt zonder echt diep in de emotie te duiken.

  • Hoe kan ik empathisch reageren zonder mezelf te verliezen in de emoties van de ander?

    Je continu ellendig voelen door andermans problemen, dat is niet heel gezond. Maar als je meeleeft met de ander, hoe voorkom je dan dat je compleet wordt meegezogen in andermans ellende? 

    Stel gezonde grenzen. Luister, toon begrip, maar onthoud dat het probleem niet van jou is. Vind je dit lastig? Probeer de ander dan te helpen (compassie) zonder alles zelf te voelen.

  • Hoe kan empathisch vermogen bijdragen aan betere communicatie?

    Empathie zorgt voor verbinding en begrip, waardoor gesprekken opener en effectiever worden. Verplaats je maar eens in deze gedachte: jij communiceert toch ook beter, opener en eerlijker naar iemand die je lijkt te begrijpen? Precies.

  • Hoe noem je iemand met veel empathie?

    Iemand met veel empathie noem je ook wel een empathisch persoon. Synoniemen voor empathisch kunnen zijn: meedogend, inlevend, compassievol (als je er ook voor open staat om de ander te helpen) en zorgzaam.

Wie zijn wij? | Tijdwinst.com

Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat gespecialiseerd is in slimmer (samen) werken. Daarvoor bieden we je diverse (online) trainingen aan. Van time management tot snellezen. Nieuwsgierig? Bezoek onze website of blogs en schrijf je snel in voor een van onze trainingen. 

Populaire trainingen: