Stress: lichamelijke klachten en hoe je ze verlicht 

Iedereen ervaart het wel eens: stress. En wat de oorzaak ook is – een stressvolle periode of een te hoge werkdruk – je wil er zo snel mogelijk van af. ‘t Probleem is alleen: je merkt stress niet altijd op, waardoor het door sluimert en zich nestelt in je lijf. In dit artikel vertellen we je op welke symptomen je moet letten en hoe je het (bij de bron) aanpakt

Wat zijn de symptomen van stress? Oppervlakkige stressklachten

Laten we beginnen met de symptomen die kunnen optreden bij stress. We kennen namelijk allemaal wel de hoofdpijnklachten en de vermoeidheid die je voelt na een stressvolle dag, maar welke symptomen kent stress nog meer?

Lichamelijke klachten bij stress

Wat gebeurt er in je lichaam als je veel stress hebt? Stress kan leiden tot een verscheidenheid aan lichamelijke klachten. Enkele van de meest voorkomende fysieke symptomen zijn:

• Hoofdpijn
• Spierpijn en stijfheid
• Rugpijn
• Vermoeidheid en uitputting
• Slaapproblemen
• Maag- en darmklachten
• Hoge bloeddruk
• Hartkloppingen
• Overmatig zweten
• Duizeligheid
• Verandering van eetlust
• Tandenknarsen of stijfheid in kaken
• Verhoogde bloeddruk
• Verminderd libido

Psychische klachten bij stress

Stress kan ook psychische klachten veroorzaken. Enkele van de meest voorkomende psychische symptomen van stress zijn:

• Angst en bezorgdheid
• Paniekaanvallen
• Depressie
• Verwarring
• Prikkelbaarheid
• Concentratieproblemen
• Geheugenproblemen
• Verminderd zelfbeeld
• Besluiteloosheid
• Onrust
• Schuldgevoelens
• Verminderde creativiteit
• Verhoogde verslavingsgevoeligheid

Maar dat is niet alles!

Bovenstaande stress symptomen zijn duidelijk. Je hebt het vaak dan ook direct door, of je gestresst bent. Je bent prikkelbaar, snauwt misschien niet iets eerder tegen een collega en hebt moeite met concentreren. 

Toch sta je zelden stil bij wat het onbewust met je lijf doet. 

Er zijn namelijk meer manieren waarop stress zich manifesteert, buiten hoofdpijn of een verhoogde hartslag om. Baanbrekend onderzoek toont aan dat stress zich onbewust diep in jouw lijf begraaft — in je spieren en botten. En dat merk je dus niet gelijk, maar wanneer je langdurig stress ervaart krijg je op den duur last van. Kijk mee:

Hoofd, schouders, knie en stress — onbewuste stressklachten

De studie ‘The Physics of Emotion’, uitgevoerd door neurofarmacoloog Candace Pert, toonde aan dat stress en de emoties die daarbij horen zich onbewust in je lijf nestelen. Dit zorgt vervolgens voor allerlei lichamelijke reacties.

Misschien vind je dit tegenwoordig niet raar om te lezen, maar destijds was dit wereldschokkend nieuws: jouw emoties bleken effect te hebben op je lijf! Onderzoekster Candace Pert formuleert het als volgt:

‘Je lichaam is je onderbewuste gemoed. Het past zich aan aan de emoties je die ervaart.’

Echt! Ga maar eens na:

Misschien ben je op dit moment niet gestresst. Je leest dit artikel op je telefoon onder het genot van een kopje thee, en het leven is prima. Goed, je moet volgende week een belangrijk rapport aanleveren, maar daar maak je je op dit moment niet druk om. Dus of je gestresst bent, nee zo voelt het niet.

Maar kijken we nu naar je lijf dan zien we wat anders; de onbewuste tekenen van stress:

• Het klemmen van je kaken bijvoorbeeld. Relax!
• Het onbewust ballen van je vuisten. Ontspan!
• De opgetrokken schouders. Niet nodig!
• En dat fronsen van je wenkbrauwen? Krijg je alleen maar rimpels van!

Met andere woorden:

Zonder dat jij het doorhebt of bewust doet, ervaar je stress. Misschien niet mentaal, maar wel fysiek. 

Het is belangrijk dat je deze tekenen niet wegwuift, maar dat je ze herkent. Het is de manier waarop jouw lijf aan jou laat weten: ‘hé, er klopt iets niet.’ Vervolgens toch over je grenzen heen blijven gaan en de signalen negeren, kan uiteindelijk resulteren in chronische stress of erger: in een burn out. 

Negeer de signalen die je lijf je geef dus niet, maar schenk er aandacht aan.

Maar hoe zit dat dan? De band tussen lichaam en geest

Terug naar dat onderzoek: kan stress op je lichaam slaan? Jouw emoties blijken invloed uit te oefenen op je lijf. Hoe zit dat precies?

Nou, Pert toonde met haar onderzoek aan dat gevoelens bepaalde chemische verbindingen aanmaken. En die stoffen moeten ergens vrijkomen. Aangezien je lijf een prachtige verzamelplek is van weefsel, organen en spieren is er ontzettend veel plek om die stofjes dáár op te slaan. In de vorm van spanning. 

Je spieren, organen of klieren kunnen dus stress opslaan. Bizar, niet?

Pert:

‘Dit betekent dat emotioneel geheugen is opgeslagen in verschillende plekken in je lijf, soms in plaats van en soms naast een plek in je brein.[…] Niet uitgedrukte en onbewuste emoties worden letterlijk opgeslagen in het lichaam. Het zijn echte emoties die het lichaam wil uitdrukken, zodat ze opgelost kunnen worden.

Je lichaam probeert je dus letterlijk te waarschuwen. Het vindt het namelijk alles behalve fijn om telkens in een staat van paraatheid te moeten verkeren. En wil ook gewoon ontspannen. Vandaar dat je lijf signalen naar bijvoorbeeld je nek stuurt; zodat jij het voelt en er iets aan kunt doen. 

En hoe doe je er dan wat aan?

Nou, volgens Pert kun je heel eenvoudig naar de signalen luisteren die je lijf je geeft:

‘Je kunt jezelf altijd toegang verschaffen tot dit emotioneel geheugen, via het eiwitten-receptoren netwerk. En dat kan op verschillende manieren.’

Er blijken namelijk vaste plekken te zijn waar je lijf de stress opslaat. En wanneer je die kent en de symptomen van stress daar herkent, kun je aan je spanning werken. Laten we ze verder uitwerken:

Plekken waar je lichamelijke klachten door stress ervaart

Er zijn dus een aantal vaste plekken waar wij mensen stress opslaan, bijvoorbeeld in de huid of spieren rondom een gebied. In onderstaand plaatje kun je duidelijk zien waar we stress of andere emoties ervaren:

Welke lichamelijke klachten kun je krijgen bij stress?

Interessant om te weten is, is dat deze klachten universeel zijn. Ze staan los van cultuur of spiritualiteit en geloof. Het toont enkel aan dat wij mensen emoties en gevoelens daadwerkelijk in ons lijf ervaren en voelen. 

Dat herken je misschien zelf ook wel: wanneer jij je schaamt merk je dat het rood je op de kaken slaat en je maag zich lijkt te keren. Ben je kwaad, dan merk je dat de gevoelens zich manifesteren in je bovenlijf.

Dat ervaart iedereen zo, niet alleen jij. Universeel dus. Vandaar dat het onderzoek ook aan kan tonen op welke lichamelijke klachten je moet letten wanneer je stress ervaart.

Dat zijn de volgende plekken:

1. Ogen en wenkbrauwen

Het onderzoek toonde aan dat stress zich al na enkele seconde in je lijf manifesteert en dan als eerste in je gezicht. Met name depressieve gevoelens lijken direct invloed te hebben op je ogen en wenkbrauwen. Zo zou je sneller je hoofd fronsen of knijpen met je ogen.

Hoe verlicht je deze klachten?

Doe je ogen even dicht, knijp ze samen en span open. Doe dat een aantal keer. Daarna plaats je je ringvinger aan de binnenkant van je ogen, bij je neus dus. Beweeg je vinger langzaam en geleidelijk naar de buiten, onder je ogen door en dan omhoog. Cirkeltjes rondom je ogen dus. 

2. Mond en kaken

Naast je ogen houden ook je kaken snel stress vast. Zoveel zelfs dat je letterlijk aan iemand kunt zien of hij of zij langdurig veel stress ervaart: het gezicht kan vanwege het klemmen zijn symmetrie verliezen. Eén kant van het gezicht, en dan met name de kaak, lijkt meer dan meer aanwezig. 

Hoe verlicht je deze klachten?

Open je mond een beetje zodat je kaken niet meer op elkaar klemmen. Probeer als het lukt even te geeuwen. Je kaken langzaam van links naar rechts bewegen of ‘O’-tjes met je mond maken verlicht ook de spanning. 

3. Nek, schouders en rug

Dit zijn de plekken waarbij je stressklachten doorgaans snel herkent. Je ervaart een pijnlijke en stijve nek en merkt dat je schouders een beetje vast zitten. Beweging en zo nu en dan een welverdiende massage lijken deze klachten gelukkig wat te verlichten.

Maar wanneer je constant stress ervaart, loop je het risico dat deze spiergroepen zich verkorten. De klachten en pijn nemen dan toe, waardoor zelfs de beste massage je niet van je pijn kan verlichten.

De oorzaak is het langdurig stress ervaren zorgt voor een verminderde bloedsomloop op deze plekken. Er ontstaan dan melkzuurophopingen en -metabolieten die jouw pijnreceptoren activeren. Je ervaart dus niet alleen sneller pijn, maar de pijnklachten worden ook heviger. 

Hoe verlicht je deze klachten?

Zoals gezegd: massage en beweging (yoga werkt fantastisch), Maar je kunt ook zelf een aantal kleine oefeningen doen:

Trek je schouders rustig op en laat ze dan weer zakken. Draai ze naar voren, en weer naar achter. Leg je kin op je borstkas en draai vervolgens je hoofd langzaam naar links – goed zo – en weer naar rechts. 

4. Armen, benen en heupen

Zoals je in bovenstaand plaatje ziet ervaar je emoties ook in je ledematen. Bij negatieve gevoelens, zoals depressie of stress, zul je merken dat je deze zwaar en stijf aanvoelen. Ook dat valt weer te wijten aan die verminderde bloedsomloop. 

“Fun” fact: je heupen blijken verbonden te zijn met je kaken. Ervaar je stress dan zul je het allereerst in je bijtertjes voelen, waarna het doorsijpelt naar je heupen. Ook daar wil je dus wat aandacht aan schenken.

Hoe verlicht je deze klachten?

Ook hierbij heb je baat bij lichte fysieke beweging, zoals yoga. Zeker wanneer het op je heupen aankomt. Dit is toch vaak een plek die moeilijk te bereiken is. Hip-opening yoga poses kunnen je helpen die plek te openen. 

Wat beter werkt: aanpakken bij de bron

Hopelijk heeft dit artikel je bewust gemaakt van het effect dat stress op je lijf heeft. Probeer bovenstaande tips dan ook zeker eens uit wanneer je je zorgen maakt of je in een stressvolle situatie begeeft en schenk een aandacht aan de signalen die je lijf afgeeft.

Besef wel dat dit enkel symptoombestrijding is. Je kunt je laten masseren tot je een ons weegt of yoga doen tot je zo soepel bent als een rubberen elastiekje: indien je jouw stress niet bij de bron aanpakt blijf je bezig. Kijk daarom naar de oorzaken en werk dááraan.

Wat we veelal in onze trainingen zien is dat werkstress – en dan met name het niet kunnen plannen en organiseren ervan – de oorzaak is. Je neemt langdurig te veel werk op je of hebt het gevoel alsof je constant achter de feiten aanloopt. Dat eist een tol op je lijf.

Indien dat jouw stressveroorzaker is, raden we je een aantal dingen aan:

• Kijk eens kritisch naar hoe je jouw werkzaamheden plant. Waar gaat al je tijd aan op en kan dit niet slimmer?
• Ben je wel met de juiste dingen bezig? Steek je tijd en aandacht in wat werkelijk prioriteit heeft of ben je vooral met randzaken bezig?
• Geef je tijdig jouw grenzen aan? Durf je ‘nee’ te zeggen tegen zaken en personen die jouw aandacht niet waard zijn of neem je alles maar klakkeloos op je?
• Heb je overzicht? Weet je waar je vandaag en deze week aan toe bent of hobbel je telkens overal achteraan?

Dit zijn stuk voor stuk manieren om jezelf over te laten lopen van stress. 

Dat is waarom we tijdens onze 1-daagse training Timemanagement onze cursisten leren slimmer en efficiënter met hun werkzaamheden om te gaan. Zodat ze ‘s nachts kunnen slapen in plaats van stijf staan van de stress. Ben je daar nieuwsgierig naar volg de training Timemanagement dan eens! Krijg je niet alleen een lekker (werk)leven van, maar geeft ook gewoon lekker rust!

Meer weten over stress? Lees verder

Wil je meer inzicht krijgen in stress en hoe je het kunt voorkomen? Bekijk dan snel onze video! Björn, onze expert op het gebied van time management, deelt waardevolle informatie over stress en voorziet je van handige tips.

• Wat te doen tegen stress? “Verander je mindset” zegt Stanford psycholoog (3 tips)
• Welke muziek helpt tegen stress? Top 10 anti stress muziek (volgens de wetenschap!)
• Faalangst, deadline-paniek en project-stress? Maak er korte metten mee (6 tips)
• Wat te doen tegen stress? Deze ene tip verandert alles!
• Afleiding zoeken bij stress? Liever onderneem je actie (in 5 stappen)

Wie zijn wij? | Cursus Time Management

Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.

1. 1-daagse training Time Management | Blog
2. 1-daagse training Assertiviteit | Blog
3. 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
4. 1-daagse training Feedback Geven | Blog
5. 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
6. 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog