Jezelf de schuld geven is niet altijd terecht. Soms neem je de schuld op je terwijl je niets verkeerd gedaan hebt. Andere keren heb je misschien wel iets fout gedaan (oeps, kan gebeuren). In beide gevallen wil je zo snel mogelijk dat schuldgevoel loslaten. Want ondanks dat het een functie heeft, schaadt het meer dan je lief is:
Wat komt aan bod?
- Wat is schuldgevoel en hoe kom je er vanaf?
- Even tussendoor
- ‘Guilty pleasures’: schuldgevoel en pleziertjes
- Het verschil tussen een schuldgevoel en spijt
- Hoe kom je van schuldgevoel af?
- Kortom: hoe omgaan met schuldgevoel?
Je altijd schuldig voelen? Je brein vindt het fijn. Schuldgevoel. Het beloont je er zelfs voor. En dat is precies het misleidende van schuldgevoel hebben. Die beloning werkt in eerste instantie als een evolutionair functioneel waarschuwingslampje – “Pas op! Je bent te ver gegaan!” – maar als je dat vervolgens niet fixt, dan loop je vanzelf vast.
Sterker nog: als je het niet fixt, ga je alleen maar méér slecht schuldgevoel-opleverend gedrag vertonen.
Dat werkt zo, in je hoofd.
Wat is schuldgevoel en hoe kom je er vanaf?
Waarom heb ik een schuldgevoel?
Nou, zo’n schuldgevoel heb je niet voor niks, net zoals alles in je systeem wel een functie heeft. Het is er om je sociale gedrag in toom te houden. Het belangrijkste voor je evolutionaire overleving is namelijk dat je geaccepteerd wordt door je omgeving. Samen red je het namelijk, als soort. Doe je iets wat niet acceptabel is, dan lig je eruit. Dat is de theorie van je vernuftige evolutionaire menselijke systeem.
Mensen die zich gemakkelijk schuldig voelen, werken dus hartstikke goed. Dat blijkt wel uit het feit dat aanleg voor schuldgevoel ervan getuigt dat je een goede vriend, partner, baas of werknemers bent om te hebben.
Schuldgevoel heeft namelijk, in het geval van de grenzen van anderen overschrijden, alles te maken met de mate van empathie die je bezit. Je kunt je inleven in de ander en begrijpt dat je iets pijnlijks hebt veroorzaakt. Je hebt een sterke moraal en bent minder snel geneigd om te liegen en bedriegen. Je gedrag is, kortweg, acceptabel – volgens de normen van onze samenleving.
Schuldgevoel houdt daarnaast ook je eigen gedrag in toom. Geen overmaat, alles binnen de grenzen, anders volgt er schuldgevoel. Het is je persoonlijke waarschuwingslampje. Als je meer cupcakes hebt gegeten dan goed voor je is, bijvoorbeeld. Of je bent iets te zeer tekeer gegaan tegen je partner in jullie laatste ruzie. Schuldgevoel geeft de grensoverschreiding aan.
Handig en functioneel dus, dat schuldgevoel. Maar fijn is het niet, als je het hebt. Dus wil je er vanaf. Maar daar gebeurt iets wonderlijks. En dat heeft alles met het waarschijnlijk welbekende fenomeen van ‘guilty pleasures’ te maken.
Even tussendoor
Mocht je nou allemaal heel interessant vinden, dan raden we je zeker aan om ons ook op Instagram te volgen. Daar ontvang je haast dagelijks korte, eenvoudige tips op het gebied van meer zelfvertrouwen maar ook timemanagement. Leuk om ook een kijkje achter de Tijdwinst-schermen te krijgen? Volg dan ook zeker Björn; hét mastermind achter alles dat ook maar met productiviteit en persoonlijke effectiviteit te maken heeft.
Dit bericht op Instagram bekijken
‘Guilty pleasures’: schuldgevoel en pleziertjes
Je brein beloont je voor schuldgevoel, wanneer het functioneel en waarschuwend werkt. Maar helaas blijft het schuldgevoel belonen, omdat het al heel gauw het ‘plezier’ van het grensoverschrijdende gedrag linkt aan ‘schuldgevoel’ – bij de typische ‘guilty pleasures’.
Als je schuldgevoel z’n gang laat gaan, dan kom je niet meer van ‘m af. Je komt namelijk in een vicieuze cirkel terecht, ontdekten onderzoekers van een groep snoepjes-eters:
- Een grensoverschrijdend pleziertje geeft je schuldgevoel,
- Dat op zijn beurt een beloning in je brein afgeeft voor het oplichten van dat waarschuwingslampje,
- Je gaat opnieuw op zoek naar die beloning, door opnieuw de grens te overschrijden.
- Schuldgevoel is nu verkeerd gelinkt in je hoofd: pleziertje = beloning (in plaats van waarschuwingslampje geactiveerd = beloning).
- Je ‘guilty pleasure’ is een feit.
Of, zoals onderzoeksleider Kelly Goldsmith het uitlegt in onderzoekerstaal:
“Schuldgevoel is gelinkt aan pleziertjes, omdat we schuldgevoel vaak ervaren wanneer we pleziertjes ervaren. Ik denk dat voor veel mensen deze cognitieve associatie gevormd kan worden door iets wat we ‘herhaalde coactivatie’ noemen. Wanneer een pleziertje geactiveerd is, is schuldgevoel geactiveerd – en dus worden die twee na een tijdje gelinkt in ons brein.”
En da’s niet alles.
Je blijft ook grensoverschrijdend gedrag vertonen, wanneer het niet plezierig (meer) is. Omdat je je brein nog op een andere manier misleidt, vaak in de meer ernstige gevallen van schuldgevoel, die verder gaan dan een hap uit een cupcake. Je maakt namelijk een cruciale fout door je schuldig te (blijven) voelen, in plaats van spijt te hebben.
Het verschil tussen een schuldgevoel en spijt
Schuldgevoel is ervan overtuigd zijn dat je slecht bent. Spijt is ervan overtuigd zijn dat je iets slechts gedaan hebt.
Een belangrijk verschil, want in het eerste geval bestempel je jezelf als een slecht persoon vanwege een grensoverschrijdende actie. In het geval van spijt zie je die twee los van elkaar. En dat is de juiste manier.
Je bent namelijk niet slecht als je iets slechts gedaan hebt. Dat is enorm belangrijk om te weten, om van je schuldgevoel af te komen. Het betekent niet dat je niet verantwoordelijk bent voor je daden, of dat ze minder erg zijn – het betekent alleen dat het losstaat van hoe goed of slecht jij als persoon bent.
Uit het boek (dat bewezen werkte voor een enorme groep patiënten die leden aan depressie) ‘Feeling Good’:
“Dit concept van ‘slecht zijn’ staat centraal bij schuldgevoel. Wanneer je dat niet denkt, kan je slechte actie nog leiden tot een gezond gevoel van spijt, in plaats van schuldgevoel. Spijt komt voort uit het bewust zijn dat je je willens en wetens slecht hebt gedragen tegenover jezelf of een ander – dat je persoonlijke ethische standaard overschrijdt.”
Goed dat is ‘spijt’. En het verschil met schuldgevoel dan?
“Spijt verschilt met schuldgevoel, omdat het niet impliceert dat je overschrijding betekent dat jij inherent slecht, kwaadwillend of immoreel bent. Samenvattend: spijt is gericht op je gedrag, schuldgevoel is gericht op jezelf.”
Wauw. Eentje om te onthouden.
“Spijt is gericht op je gedrag, schuldgevoel is gericht op jezelf.”
En weet je wat? Je bent niet slecht. Je hebt misschien iets slechts gedaan. Maar er van overtuigd zijn dat je slecht bent, is niet alleen incorrect – het helpt je totaal niet van je slechte gedrag af. Het vermeerdert het alleen maar!
Bekend professor en auteur in de psychologie Dan Ariely legt uit hoe dat werkt:
“Wat we ontdekten in onze experimenten is dat, zodra je over jezelf denkt als ‘bedoezeld’, is er niet veel motivatie meer over om je goed te gedragen. Een neerwaartse spiraal is daarom het waarschijnlijke gevolg.”
Als je denkt dat je slecht bent dan ga je je daar dus naar gedragen. Meer slecht gedrag is het gevolg. Meer schuldgevoel is het gevolg. Dan nog meer slecht denken over jezelf. Nog meer slecht gedrag… Nog een vicieuze cirkel erbij.
Hoe kom je daar nu weer uit?!
Hoe kom je van schuldgevoel af? 1 woord: zelfcompassie
Wat te doen met een schuldgevoel? Geen zelfkritiek, maar zelfcompassie is de oplossing.
Zelfkritiek is het bovenstaande. Denken dat je een slecht persoon bent, boos zijn op jezelf, jezelf verwijten dat je zo’n stomme fout hebt gemaakt – van welk kaliber dan ook. Schuldgevoel is niet nutteloos, zoals je inmiddels weet (waarschuwingslampjesfunctie), maar de zelfkritiek die er op volgt is dat wel. Totaal functieloos. En gevaarlijk nog ook.
Uit het boek ‘Willpower Instinct’:
“Studie na studie laat zien dat zelfkritiek consequent geassocieerd is met minder motivatie en minder zelfbeheersing…”
Die kenden we al. Zie bovenstaand. Maar… Nog iets:
“Het is ook één van de grootste voorspellers van depressie.”
Niet doen dus, zelfkritiek na schuldgevoel. Geen functie, alleen maar slecht voor je.
We doen namelijk allemaal wel eens iets dat niet zo slim is. Iets dat anderen pijn doet. Of jezelf. Besef dat, en misschien veroordeel je jezelf dan niet meer zo sterk. We zijn namelijk verre van perfect, iedereen van ons. Jij ook. Dat heet: menselijk zijn.
Uit het ‘Feeling Good’ depressie-therapie boek:
“Je kunt jezelf accepteren als een imperfect wezen, met beperkte kennis en beseffen dat je soms fouten zult maken – of je kunt een hekel aan jezelf hebben.”
De eerste is zelfcompassie – een tactiek die keer op keer bewezen werkt – de tweede is zelfkritiek. Welke kies jij? De laatste, nutteloos en gevaarlijk, of de eerste, waar je tenminste nog mee vooruit kunt.
Zelfcompassie na schuldgevoel zorgt namelijk voor méér zelfbeheersing en verbetering van je gedrag. Je staat er meer open door voor advies én je kunt in deze modus leren van je fouten en de situatie waar je in verkeert. Dat heet vooruitgang.
Kortom: hoe omgaan met schuldgevoel?
Oftewel: met zelfkritiek loop je helemaal vast, omdat je niets doet met het waarschuwingslampje dat je schuldgevoel heeft afgegeven. Je verlamt jezelf met verwijten, komt niet vooruit. Zelfcompassie maakt dat je het lampje ziet, erkent en vervolgens begrip en vergeving toont aan jezelf – om zo het lampje te fixen en weer vooruit te kunnen in plaats van vast te lopen.
En onthoudt vervolgens vooral dit, uit ‘Feeling Good’. Schuldgevoel loslaten:
“Wat heeft het überhaupt voor zin om jezelf te pijnigen? Als je een fout hebt gemaakt en iemand pijn hebt gedaan, zal je schuldgevoel je blunder niet op de één of andere magische manier terugdraaien.
Het zal je leerproces niet versnellen om de kans te verminderen dat je de fout opnieuw maakt in de toekomst. Anderen zullen je niet meer waarderen of respecteren omdat je je schuldig voelt en jezelf neerhaalt op deze manier. Wat is dus het nut?”
Geen nut. Niet na het waarschuwingssignaal. Daarna is het aan jou. Reageer erop. Erken je fout. Wees niet te kritisch. Wees vooral menselijk.
Vind je dat lastig? Volg een training assertiviteit of lees verder
Merk je nu dat je dat stemmetje in je hoofd maar niet het zwijgen krijgt opgelegd. Dat stemmetje dat jou vertelt dat ‘jij alles fout doet’, ‘het wel jouw schuld is’ en je ‘toch niets goed doet’? Een cursus assertiviteit kan dan helpen.
Daar leer je namelijk hoe je jouw zelfvertrouwen vergroot, sterker nog: hoe je jouw zelfcompassie vergroot. Want dat is waar alles begint: bij liefde en respect voor jezelf. Pas dan kun je namelijk uitdelen aan anderen. Dus, waar wacht je op: gun jezelf een assertiviteitscursus en vergroot je zelfvertrouwen in 1 dag.
Meer over dit onderwerp? Check ook eens deze artikelen
- Laag zelfbeeld is onterecht. Zet ‘t recht, met 1 bewezen remedie.
- Je zelfrespect en eigenwaarde vergroten? Dat kun jij zelf (met deze 5 tips)!
- Wat is affirmeren en hoe gebruik je het voor meer zelfvertrouwen?
- Zelfvertrouwen verhogen? Verander de manier waarop je communiceert
- Zo heb jij een zelfverzekerde houding! (het is eenvoudiger dan je denkt)
Wie zijn wij? | Cursus Assertiviteit
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van time management, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
