“Ik doe het wel weer”, “Ik dacht dat we het samen zouden doen, maar goed” of “Niet slecht voor jouw doen”, het zijn opmerkingen waar de sfeer niet echt gezelliger van wordt. Passief agressief gedrag, zo kan je het ook wel noemen. Maar waarom reageren we op deze manier? Wat is de logica hierachter? En nog belangrijker, hoe stop je ermee?

Misschien herken je je collega in dit soort opmerkingen, of ben je zelf een type die op deze manier reageert. In welke situatie dan ook: met passief agressief gedrag kom je niet ver. Hoe stop je met passief agressief reageren? En hoe deal je met iemand die op deze manier met jou omgaat?

Wat betekent passief agressief gedrag?

We noemden in de intro al een aantal voorbeelden, maar wat is passief agressief gedrag eigenlijk? En wat is passief? De betekenis van passief houdt in dat je niet actief reageert of handelt, maar eerder afwachtend of onderdanig bent. Je kunt passief agressief zien als een vorm van indirecte agressie. Oftewel, iemand is boos en gefrustreerd, maar drukt dit niet direct uit. Dit wordt dan op een ‘verborgen’ manier gedaan, bijvoorbeeld met een sarcastische of gemene opmerking of door het uitstellen van een bepaalde taak. 

Het is niet zo dat alle mensen met passief agressief gedrag onaardig zijn. Ze kunnen simpelweg niet goed met hun emoties omgaan – en vaak is een passief agressieve opmerking de makkelijke weg. 

Zie de betekenis van passief agressief als volgt: passief agressieve communicatie ontstaat wanneer je te bang bent om eerlijk te zijn, en te boos om stil te blijven. 

Hoe herken je passief agressief gedrag?

Een écht gemene opmerking valt je natuurlijk à la minute op, maar soms kan passief agressief gedrag subtiel en lastig te herkennen zijn. Soms kunnen iemands woorden vriendelijk of neutraal lijken, terwijl de onderliggende boodschap iets anders vertelt. 

Wat zijn voorbeelden van passief agressief gedrag?

Deze manier van communiceren kent veel soorten en maten. Hoe herken je passief agressief gedrag bij anderen? 

We sommen passief agressieve voorbeelden voor je op:

  • Een snerende opmerking. “Nee, laat nu maar.”
  • Reageren met sarcasme om een punt te maken. “Wat knap dat je op tijd bent, ik was bijna vergeten hoe dat voelde.”
  • Vermijdend gedrag. Bijvoorbeeld: een taak waar je collega niet achter staat, wordt uitgesteld of ‘vergeten’. Hij of zij durft zich er niet over uit te spreken, maar wil toch een statement maken. 
  • Gedrag dat inconsistent lijkt met woorden, bijvoorbeeld: “Natuurlijk wil ik helpen”, terwijl er zuchten of oogrollen plaatsvinden.
  • Stilzwijgen en negeren, in plaats van over een probleem praten. De welbekende silent treatment. 

Wat zijn de oorzaken van passief agressief gedrag?

Wordt iemand passief agressief geboren? Of is passief agressief gedrag een teken van onderliggende problemen? Laten we maar meteen het een en ander ontkrachten: passief agressief gedrag is vaak een teken van onderliggende problemen of patronen. Het kan verschillende oorzaken hebben, dus we sommen ze voor je op:

Psychologische oorzaken

Over je problemen praten en aangeven wat je voelt: het is niet voor iedereen even gemakkelijk. Sommige mensen vinden het lastig om teleurstelling, boosheid of frustratie te uiten, aangezien ze bang zijn voor afwijzing of een conflict. Wil je confrontatie vermijden, maar wél aangeven dat je ergens niet tevreden over bent? Dan is passief agressief gedrag de makkelijke weg. Het zijn vaak de assertieve skills die ontbreken, oftewel de vaardigheid om op een respectvolle manier voor jezelf op te komen. 

Sociale invloeden

Ook opvoeding kan bijdragen aan het vertonen van passief agressief gedrag. Werd er thuis maar weinig over gevoelens gepraat? Of was boosheid of frustratie not done? Dan is het opkroppen en indirect uiten van gevoelens er met de paplepel ingegoten. Dit heeft echter niet altijd met opvoeding te maken, want ook een toxische werkomgeving of ongezonde relatie kan passief agressief gedrag veroorzaken. Stel je voor, je durft je mening niet openlijk te delen (uit angst voor negatieve gevolgen) dan kan dat ervoor zorgen dat je confrontatie in deze situaties vermijdt, maar het op een indirecte manier uitvoert. 

Diepere patronen

Passief agressief gedrag kan ook ontstaan door diepere patronen. Denk bijvoorbeeld aan iemand die vroeger keihard werd afgewezen na het tonen van emoties. Heb je een trauma opgelopen of ben je langdurig in aanraking geweest met iemand die zich extreem controlerend opstelde? Deze diepere ervaringen hebben jou het passief agressieve gedrag aangeleerd. 

Waarom is passief agressief gedrag problematisch?

Misschien denk je wel: “Ach, Jan van de HR-afdeling is altijd sarcastisch, zo is hij nu eenmaal.” Passief agressief gedrag lijkt op het eerste gezicht onschuldig, maar het kan negatieve gevolgen met zich meebrengen. 

  • Het werkt verwarrend. Dat is meteen het grootste probleem van passief agressief gedrag, aangezien de woorden en het gedrag van iemand vaak niet overeen komen met wat ze écht voelen of bedoelen. Denk aan een uitspraak als: “Er is niks hoor”, terwijl de houding en toon iets heel anders impliceert. Heel verwarrend. 
  • Opgekropte boosheid (+ onverwachte escalatie). Boosheid, irritatie en teleurstelling wordt niet uitgesproken, maar voor een lange tijd opgestapeld. Dit blijft doorsudderen tot een mogelijke escalatie en woede-uitbarsting.
  • Goede communicatie is onmogelijk. Wanneer je samenwerkt, is het belangrijk om open en duidelijk te communiceren. Wanneer dit uit de weg wordt gegaan – en er in plaats daarvan wordt gesneerd en gesuggereerd – dan is een positieve samenwerking bijna onmogelijk. 
  • Er ontstaat een vicieuze cirkel. Stel je voor, je collega gedraagt zich passief agressief, waardoor jij je niet gewaardeerd voelt. Je raakt geïrriteerd en reageert afstandelijk. Je collega raakt nog gefrustreerder en… Een vicieuze cirkel is geboren. 

Herken je jezelf hierin? Zo stop je met passief agressief gedrag

Misschien heb je tijdens het lezen van dit artikel al een aantal een aha-momentjes gehad. Oftewel, je herkent jezelf in dit gedrag. Denk je: hoe kan ik stoppen met passief agressief gedrag? Er zijn een aantal tips die je kunt toepassen in je leven.

Kun je passief agressief gedrag veranderen, en zo ja, hoe? Geloof ons: het is mogelijk om passief agressief gedrag aan te pakken. Het draait allemaal om bewustwording en het toepassen van praktische tips in je dagelijks leven. 

Assertiviteitsexpert Maggs Rippen vertelt je er alles over in deze aflevering van de Tijdwinst Podcast:

1. Begin bij jezelf

Dit klinkt zweverig, maar probeer bewustwording te creëren. Stel jezelf vragen als: “Waarom uit ik mijn gevoelens op een indirecte manier?”, “Wat probeer ik te vermijden door niet openlijk te communiceren?” en “Welke situaties, omgevingen en personen triggeren dit bij mij?” Houd je eigen gedrag in de gaten en schrijf het bijvoorbeeld in de notities in je telefoon op. 

2. Train je assertiviteit-skills

Assertiviteit = op een duidelijke en respectvolle manier voor jezelf opkomen. Dit klinkt als een moeilijke opgave, maar kun je al met een paar kleine wijzigingen in je communicatie verbeteren. 

Gebruik bijvoorbeeld ik-boodschappen, in plaats van jij-boodschappen. 

Voorbeeld:

Niet: “Jij maakt ook nooit een opdracht op tijd af!”
Wel: “Ik voel me gefrustreerd als ik steeds als enige de deadlines op tijd haal. Kunnen we daar samen afspraken over maken?”

Probeer ook duidelijk je grenzen te bedenken en uit te spreken. Draai niet om de hete brij heen, maar zeg kort en bondig waar het op staat. De ander weet dan precies waar hij of zij aan toe is. 

Voorbeeld:

“Ik kan vandaag niet langer overwerken, want ik heb een andere afspraak.” 

3. Wees confrontatie-angst de baas

Passief agressief gedrag komt vaak voort uit de angst voor een confrontatie. Lastige gesprekken uit de weg gaan, is alleen niet de oplossing. Leer juist hoe je deze confrontaties kunt aangaan, op een rustige en constructieve manier. Want jawel, ook jij kan dat. 

Staat er een lastig gesprek op de agenda? Bereid je voor door op te schrijven wat je wil zeggen. Dat klinkt als veel moeite, maar zo zit het écht beter in je hoofd. Denk na over mogelijke reacties en bereid voor hoe je daar op wil reageren. Vind je het enorm lastig, begin dan eens met het uiten van iets kleins dat je dwarszit. Gaat dit gesprek goed, dan zal je merken dat grotere problemen makkelijker aan te kaarten zijn.  

Dus, hoe kun je zelf passief-agressief gedrag vermijden? Het antwoord is: geduld. Je kunt je gedrag niet van de ene op de andere dag aanpassen, maar het is uiteindelijk wél mogelijk.

Hoe ga je om met iemand die passief-agressief is?

Wat als jij op een normale manier communiceert, maar de ander passief agressief gedrag vertoont? Of het nu je collega, teamleider of wie dan ook is, het omgaan met passief agressief gedrag van anderen kan lastig zijn. 

Belangrijk: ga in ieder geval niet óók passief agressief reageren, omdat de ander dat doet. Dan beland je in die vicieuze cirkel waar we het eerder over hadden.

1. Benoem het (voorzichtig)

Gedraagt iemand zich passief agressief? Reageer dan niet boos of gefrustreerd, maar benoem het gedrag op een neutrale manier, zonder verwijten. Dit zorgt dat de ander zich minder aangevallen voelt en eerder openstaat voor een gesprek. 

“Je zegt dat het goed is, maar het voelt alsof er toch iets aan de hand is. Heb ik dat verkeerd?”

2. Toon empathie

We weten inmiddels dat er achter het passief agressieve gedrag een oorzaak ligt – die in sommige gevallen zelfs pijnlijk kan zijn. Wees daarom empathisch, bied een luisterend oor en stel open vragen. 

“Wat maakt dat je het op deze manier uitdrukt?”

3. Stel grenzen

Lijken de eerste en tweede tip niet te helpen, dan begrijpen we dat je he-le-maal klaar bent met dat passief agressieve gedrag. Het is namelijk frustrerend en irritant. Bekruipt dit gevoel je, geef dan ook je grenzen aan. 

“Ik wil graag dat we elkaar respectvol behandelen. Sarcasme helpt ons gesprek niet verder.”

4. Zoek naar een oplossing

Met passief agressief gedrag kom je niet ver, dus zoek naar een oplossing. Probeer de confrontatie niet te vermijden, maar zoek samen naar een uitweg. 

“Ik merk dat de samenwerking niet soepel loopt en dat er wat irritatie bij je zit. Wat kunnen we samen doen om het werk beter te verdelen of de planning haalbaarder te maken? Ik wil graag dat we dit op een fijne manier afronden.”

Oftewel, hou het praktisch, maar toon ook empathie. 

Wist je dat we op Instagram ook héél veel tips delen om de sfeer op de werkvloer te verbeteren? 

5. Volg een cursus

Merk jij dat passief agressieve opmerkingen wel eens in jouw vocabulaire voorkomen? En is assertiviteit iets waar je aan wil werken? Volg een training!

Tijdens onze krachtige 1-daagse Assertiviteitstraining leer je jouw communicatieve vaardigheden te versterken en je zelfverzekerdheid op de werkvloer (en daarbuiten) te vergroten. Leer effectieve technieken om met zelfvertrouwen en overtuiging te spreken – en dat in één dag. 

Conclusie

We geven het toe: passief agressief gedrag kan op het eerste gezicht onschuldig lijken, maar dat is het niet. Deze manier van communiceren heeft grote gevolgen voor communicatie, relaties en werksfeer. Of je nu zelf geneigd bent tot passief agressief gedrag of het ervaart bij anderen, bewustwording is de eerste stap naar verandering. Stel jezelf de vraag waarom je gevoelens op een indirecte manier uit of durf op een neutrale en empathische manier het gesprek aan te gaan wanneer je het bij iemand anders herkent. Assertiviteit is hierbij key: duidelijk en respectvol communiceren zorgt voor meer begrip en minder frustratie.

Onthoud dat het aanpassen van je gedrag tijd kost, maar kleine stappen maken al een groot verschil. Oefen met ik-boodschappen, stel grenzen en vermijd de verleiding om zelf passief agressief te reageren. Uiteindelijk pluk je hier niet alleen op de werkvloer, maar ook in je persoonlijke leven de vruchten van.

Veelgestelde vragen over passief agressief gedrag

Hoe om te gaan met een passief agressieve partner?

Hoe kun je passief-agressief gedrag in een relatie aanpakken? Allereerst: is jouw partner vaak passief agressief, dan hoef je echt niet meteen een punt achter de relatie te zetten. Het vereist geduld en duidelijke communicatie, maar uiteindelijk kunnen jullie hier samen aan werken. 

Begin met het rustig benoemen van het gedrag van je partner – zonder verwijten. Toon empathie en luister naar de onderliggende gevoelens van de ander. Stel duidelijke grenzen voor jezelf en zoek naar een oplossing, door bijvoorbeeld te zeggen: “Ik wil graag dat we open met elkaar communiceren, zonder sarcasme.” Blijf dus niet eeuwig in die vicieuze cirkel hangen. 

Wat is het verschil tussen passief-agressief en direct agressief gedrag?

Wanneer iemand passief agressief gedrag vertoont, dan uit deze persoon zijn of haar frustratie op een indirecte manier. Het doel is vaak om boosheid of ongenoegen te uiten, zonder de confrontatie aan te gaan. Bij direct agressief gedrag wordt er openlijk geconfronteerd. Iemand is overduidelijk boos en schreeuwt, beschuldigt, beledigt (verbale agressie) en heeft mogelijk agressie problemen. 

Is sarcasme passief agressief?

Wanneer iemand een sarcastische opmerking maakt, dan hoef dit echt niet altijd passief agressief gedrag te zijn. Soms is het simpelweg als grapje bedoelt. Het hangt dus af van de context en intentie. Maar wanneer iemand sarcasme gebruikt om boosheid of frustratie te uiten, zonder het daadwerkelijk te benoemen, dan valt het onder passief agressief gedrag. 

“Oh, geweldig, je hebt eindelijk je taak gedaan, ik had niet gedacht dat het ooit zou gebeuren!”, is een typisch voorbeeld van passief agressief gedrag. 

Wie zijn wij? | Tijdwinst.com

Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat gespecialiseerd is in slimmer (samen) werken. Daarvoor bieden we je diverse (online) trainingen aan. Van time management tot snellezen. Nieuwsgierig? Bezoek onze website of blogs en schrijf je snel in voor een van onze trainingen. 

Populaire trainingen: