Je geheugen is een wonderlijk apparaat. Eentje waar we steeds meer over te weten komen. Hoe het werkt – en hoe het nog veel beter kan werken dan je denkt. Herinneringen en informatie opslaan en terughalen zoals jij dat wil bijvoorbeeld. Je kan het! En dat kan van pas komen. Dit is hoe het werkt.
“Het proces van herinneringen heeft ons altijd verward. Het is één van de meest omstreden gebieden in de neurowetenschap. Maar beetje bij beetje, wordt er vooruitgang geboekt.”
De woorden van Derek Beres: wetenschapsjournalist en auteur van ‘Whole Motion’ over breintraining en gezondheid. Hij doelt ermee op de tijd van Freud en zijn ‘verleidingstheorie’, waarop hij later zelf terugkwam. En op de jaren ‘60 en ‘70 waarin een hoop geëxperimenteerd werd met de werking van herinneringen en geheugen. Zozeer, dat complete volksstammen zich plots traumatische zaken ‘herinnerden’ die waarschijnlijk nooit plaatsgevonden hadden.
Nogmaals: het geheugen is een wonderlijk apparaat. Zoveel moge duidelijk zijn. Maar toch ontdekken we meer en meer, door de decennia heen. Steeds meer mythes worden vervangen door feiten. Mooi, want daar kunnen we wat mee.
Herinneringen – wat we (sinds kort) weten
Het is voormalig Nobelprijswinnaar en Japans wetenschapper Susumu Tonegawa die grote sprongen maakt in zijn onderzoek naar herinneringen en de werking van het geheugen.
Wat hij ontdekte.
1. Wat we wisten over herinneringen opslaan klopt niet
Informatie die je brein te verwerken krijgt, wordt eerst opgeslagen in het kortetermijngeheugen (eerste 24 uur) – en verplaatst daarna naar het langetermijngeheugen (na 24 uur). Het is lange tijd het algemene geloof geweest.
Tonegawa ontkrachtte dat gegeven kortgeleden. Niet in het geheel. Er is maar één ding dat niet klopt, beweert hij met zijn onderzoeksteam: informatie wordt niet eerst hier en dan daar opgeslagen. Het wordt tegelijkertijd opgeslagen in zowel het kortetermijn- als het langetermijngeheugen. De informatie zit in eerste instantie onbewust in de langetermijn en bewust in de kortetermijn, en zit daarna bewust (terug te halen) in de langetermijn en verdwijnt uit de kortetermijn:
2. Wat we dachten te weten over herinneringen terughalen klopt niet
Herinneringen die je later terughaalt, komen uit het langetermijngeheugen, waar het destijds dus is opgeslagen en gebleven. Maar wat we (sinds Freud’s mislukte verleidingstheorie en de gekke ontwikkelingen in de sixties) dachten dat onmogelijk was – vergeten herinneringen terughalen – blijkt volgens Tonegawa toch mogelijk.
Hij noemt het “stille herinneringen”. Zaken die wel degelijk in het langetermijngeheugen zitten, maar er niet meer bewust uit gehaald kunnen worden. Zijn recente onderzoek op muizen toont aan dat die stille, onbewuste herinneringen wel degelijk teruggehaald kunnen worden. Met het stilleggen of tot leven wekken van het zogenaamde PAK1-enzym (onderdeel van het PAK1-gen, dat ervaring en geheugen versterkt) konden herinneringen bij de muizen ‘stil’ of ‘bewust’ gemaakt worden. Van vergeten, naar herinnerd.
Let wel: men mag enthousiast zijn over de eerste (toch wel revolutionaire) resultaten, en er zit een hoop potentie in Tonegawa’s onderzoek – hij waarschuwt er zelf voor om niet aan de haal te gaan met deze eerste bevindingen. Een hoop vervolgonderzoek is nodig om deze nieuwe zaken verder uit te vogelen, om het in de praktijk toe te passen.
Herinneringen – wat wij (kunnen) weten
Heb je geen tijd om daar op te wachten – en ben je bovendien geen atleet of soldaat, maar heb je toch wel eens last van een haperend geheugen? Informatie en herinneringen die op het puntje van je tong liggen, maar toch net niet naar boven lijken te komen? Kan de beste overkomen. Sterker nog: het overkomt ongeveer iedereen (buiten de biologische uitzonderingen, maar dat is ook geen pretje).
Dit is wat we voor nu in elk geval zeker weten, over herinneringen en informatie optimaal opslaan – voor jou.
Je weet vast niet meer wat je vorige week woensdag op je boterham had voor lunch? Of hoeveel kerstlampjes en kerstballen je afgelopen jaar in de kerstboom hebt opgehangen? Mooi zo! Dan werkt je geheugen goed. Je brein wil namelijk niet alle informatie en herinneringen opslaan om nooit meer te vergeten. Dat zou al gauw een overload op je systeem betekenen – en je vooral veel energie kosten.
Het selectief onthouden van informatie op zowel de lange als korte termijn, is een natuurlijk energiebesparingssysteem. Evolutionair gezien moeten we onze energie stoppen in wat er nu aan de hand is (ben ik veilig?) en wat er in de nabije toekomst gaat gebeuren (wat eet ik vanavond, zodat ik het weer een dag overleef?). In de oertijden, dan. Maar het systeem zit er nog. Het verleden doet er het minst toe, volgens jouw systeem, dus slaat het maar het hoogstnodige op.
En het hoogstnodige voor een holbewoner is:
- de informatie en gebeurtenissen die het meest opvallend of schokkend waren (ik werd bijna vertrappeld door een mammoet – voortaan bij uit de buurt blijven)
- of waar de meeste emoties aan verbonden zijn (ik heb een kind gekregen – die moet ik met liefde bewaken en opvoeden).
Alles om te overleven. Het limbisch systeem helpt daarbij; het emotionele deel van ons brein dat verantwoordelijk is voor de primaire instincten: vechten, vluchten, voeding en voortplanting. Onderdeel van datzelfde systeem is de Hippocampus; verantwoordelijk voor… Het maken van herinneringen!
Dat overleven mag ons tegenwoordig een stuk makkelijker af gaan – het geheugen en je limbisch systeem werken nog altijd volgens dezelfde stelregel:
informatie + primaire emotie = herinnering die in je langetermijngeheugen gegrift zit.
Ga zelf maar eens na. Dat van die lunch van vorige week weet je niet meer – daar zat weinig emotie aan verbonden. Maar waar je was toen je het nieuws hoorde over de Twin Towers op ‘nine eleven’ waarschijnlijk wel. Een hoop emoties en bizarre omstandigheden kwamen daarbij kijken.
Het von Restorff effect
Dat gegeven – dat bepaalde herinneringen in je geheugen gegrift zitten – heet het von Restorff effect of het ‘isolatie effect’. Vernoemd naar de Duitse psychiater Hedwig von Restorff.
Zaken die buiten het normale staan – geïsoleerd, door sterke emoties of speciale kenmerken – worden door ons geheugen als bijzonder of uitzonderlijk gemarkeerd. Als iets dat de moeite waard is om te onthouden, vast te leggen zelfs, in ons geheugen. Een herinnering die blijft.
En het mooi hieraan is – want het ging er ten slotte om hoe herinneringen en informatie opslaan én terughalen jou van pas komt – dat dat effect te manipuleren is. Dat wil zeggen: elk soort informatie waarvan jij vindt dat het de moeite waard is om te onthouden, kun je onthouden.
Het enige dat je moet doen, is de oeroude stelregel toepassen. Verbind emotionele / bizarre / bijzondere waarde aan informatie en je hebt herinneringen voor het leven! Informatie die niet stilletjes in je langetermijngeheugen ingegraven zit, zoals Tonegawa aantoonde, maar die je altijd en op elk moment kunt terughalen zodra nodig.
Om een projectproces te onthouden, zodat je het (bij het voorbereiden van een jaarlijks event) weer kunt terughalen en opnieuw implementeren. Of om een toast te onthouden, die je graag vlekkeloos op de bruiloft van je beste vriend ten gehore brengt. Eentje die ook bij de gasten onvergetelijk zal blijven hangen. Of misschien wil je een berg informatie onveranderd reproduceren, tijdens de tentamendag – of specifieke wetteksten, tijdens een zitting.
Hoe dat werkt – in de praktijk
Hoe je dat in de praktijk precies doet – dat toepassen van het von Restorff effect om blijvende herinneringen in je geheugen te maken – leer je in de training Snellezen, Geheugentechnieken en Mindmappen. Binnen een dag krijg je een compleet pakket aan toepasbare geheugentechnieken aangeleerd, zodat je alle informatie snel kunt lezen, verwerken en onthouden. Om nooit meer te vergeten. Als je wil. Jij bepaalt het vanaf nu, niet de oermens in jou.
Dagelijks handige inzichten? Volg ons op social media!
Volg ons onder andere op Instagram of Pinterest. Daar krijg je niet alleen handvatten op het gebied van slimmer communiceren, je ontvangt ook de slimme tips waarmee je jouw productiviteit een boost geeft. De laatste artikelen netjes en overzichtelijk in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de wekelijkse nieuwsbrief.
Leer je liever lezend, lees dan ons boek Elke Dag om 15.00 Uur Klaar. Maak kennis met de beste inzichten uit onze trainingen en leer slimmer werken in plaats van harder. En snellezen? Tekstbegrip? En leessnelheid? Zulke zaken komen ook aan bod.
Wie zijn wij? | Training Snellezen, Geheugentechnieken & Mindmapping
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
