Je hebt je presentatie tot in den treure voorbereid. Het hele verhaal kun je zo uit je hoofd opdreunen en thuis komt het er vlekkeloos uit. Maar als je dan voor je team staat op de werkvloer, dan klap je compleet dicht. Faalangst. Geen zorgen: ook Oprah Winfrey en Albert Einstein hadden er last van. Er is dus hoop: je kunt faalangst overwinnen. Op deze manier.
We hebben allemaal weleens last van zenuwen. Een presentatie geven waar je maandenlang voor hebt voorbereid, is natuurlijk een spannende aangelegenheid. Maar er is een verschil tussen een paar kriebels in je buik voelen en doodsbang zijn dat je presentatie een complete aanfluiting wordt. Dat laatste is faalangst.
Faalangst zit veel professionals op de werkvloer in de weg, op allerlei momenten:
- Je leidinggevende vraagt je om een presentatie te houden. Jij bent als de dood voor een black-out.
- Je bent gevraagd om iets te vertellen over een bepaald onderwerp. Ondanks je uitgebreide ervaring slaat de twijfel toe: weet je hier wel genoeg van?
- Je neemt een taak over van een collega. Een toffe uitdaging. Iets compleet nieuws. Maar je twijfelt of je dit wel aankunt.
- Na kritische feedback twijfel je aan je eigen kunnen. Je krijgt de neiging om de handdoek in de ring te gooien. Kan een ander dit niet beter dan jij?
- Je zit in een brainstorm. Iedereen draagt – in jouw ogen – fantastische ideeën aan. Jij hebt ook een paar ideeën op papier staan, maar vraagt je af of die ideeën wel goed zijn. Kun je ze niet beter voor je houden?
Wat is faalangst?
Faalangst is een angst om fouten te maken. De betekenis van faalangst is dit:
Je bent bang dat je iets niet kunt, of in elk geval niet zo goed als je zou willen.
Je hebt bijvoorbeeld nachtmerries over hoe je je verhaal spontaan vergeet tijdens een presentatie of je bent bang dat je niet de juiste skills hebt om een marketingplan te schrijven.
Angst om te falen is niet per definitie slecht. Het is goed dat je je best doet, en daar horen soms lichte zenuwen bij. Maar zodra het je zó dwars zit dat je dingen uit de weggaat, is het een ander verhaal.
Faalangst kan werken als een vicieuze cirkel: je bent bang dat iets niet lukt, waardoor je extra zenuwachtig bent, en waardoor het wellicht daadwerkelijk minder goed gaat. Dat is dan weer een reden om vervolgens te denken “Zie je nou, het lukt niet.”
Vormen van faalangst
De belangrijkste twee soorten faalangst onder volwassenen zijn cognitieve faalangst en sociale faalangst.
- Bij cognitieve faalangst ben je bang dat je kennis tekortschiet. Je vreest dat je de tekst kwijt raakt tijdens je presentatie of dat je geen antwoord weet op lastige vragen.
- Bij sociale faalangst ontstaat er een angst om te falen zodra je in contact bent met anderen. Je bent bang voor wat de ander van je vindt.
Positieve vs. negatieve faalangst
Er bestaat een verschil tussen faalangst die positief is en faalangst die negatief is.
Ja, er bestaat zoiets als positieve faalangst. Het is soms goed dat je enige zenuwen hebt. Door die zenuwen bereid je je extra goed voor, waardoor de presentatie beter zal gaan. Die angst zit je niet in de weg, maar geeft je een positieve stimulans.
Maar als we het hebben over serieuze faalangst, dan is dat meestal negatieve faalangst. Dat is de vorm van faalangst die je liever niet hebt. Het houdt in dat je zó bang bent om te falen dat je iets spannends nauwelijks nog durft te doen. Bij extreme faalangst kan het zover gaan dat je helemaal geen presentaties meer geeft of uitdagingen niet meer aangaat.
Oorzaken van faalangst
Wat precies de oorzaken van faalangst zijn? Faalangst komt voort uit de oertijd. In die tijd was het belangrijk om altijd op je hoede te zijn. Voor je het wist, at je kuddegenoot je op of werd je aangevallen door een bloeddorstige leeuw. Het was destijds slim om te doemdenken. Als je rekening hield met het ergste, liep je minder risico om in de maag van je hongerige medemens of van een kluiten gewassen katachtige terecht te komen.
De angst was destijds reëel, maar tegenwoordig niet meer. De kans is klein dat je presentatie zo slecht is dat je baas zijn broodje kaas zal verruilen voor jouw ledematen als lunch. Sterker nog: het ergste wat er kan gebeuren is dat je negatieve feedback krijgt. That’s it!
Daarnaast is er nog een oorzaak van faalangst: we hechten veel waarde aan wat anderen van ons vinden. Je bent bang dat je bij mindere prestaties minder wordt gewaardeerd. Dat leidt tot faalangst.
Daarnaast heeft faalangst vaak te maken met een negatief zelfbeeld. Wanneer je niet al te positief denkt over jezelf, verwacht je eerder dat dingen jou niet goed afgaan. Als je al eens een negatieve ervaring hebt gehad, wakkert dat je angst om te falen alleen nog maar meer aan..
Symptomen van faalangst
Als je last hebt van faalangst, kan dat tot vervelende mentale en lichamelijke symptomen leiden. Symptomen van extreme faalangst zijn bijvoorbeeld:
- Je bent heel zenuwachtig als je iets spannends gaat doen.
- Je krijgt op het moment zelf mogelijk een black-out.
- Je gaat lastige situaties uit de weg uit angst om te falen.
- Als iets niet goed gaat, neem je dat jezelf erg kwalijk.
- Je stelt veel vragen omdat je bang bent het niet goed te doen. Of je durft geen vragen te stellen uit angst dat je iets doms vraagt.
- Je vat kritiek al snel persoonlijk op en vindt omgaan met kritiek lastig.
- Je bent perfectionistisch en bent niet snel tevreden.
- Je hebt last van uitstelgedrag omdat het voor jou niet snel goed genoeg is.
- Je gaat nieuwe, spannende dingen uit de weg.
Is faalangst te genezen? Ja!
Dat is het goede nieuws.
Bedenk maar eens hoe vaak je al niet bang bent geweest om te falen. Je dacht van tevoren dat dit nóóit zou gaan lukken en bracht het er toch aardig van af.
Dat begon al in je peutertijd. Toen je als mini-versie van jezelf voor het eerst zonder een rijdende blokkendoos voor je een paar voorzichtige stappen zette. Bam. Daar ging je. Omgevallen. En toch ging je door. En zie jou nu: je bleek gewoon te kunnen lopen. Het was een kwestie van doorzetten.
Als pas afgestudeerde twijfelde je misschien of je ooit een baan zou krijgen. “Zit de wereld wel op mij te wachten?”, klonk het soms wanhopig uit je mond. En zie waar je nu staat! Je zit niet voor niets op een website over timemanagement. Blijkbaar heb je het toch tot die baan geschopt.
Faalangst overwinnen vraagt vooral om succeservaringen opdoen. Tóch die dingen doen die je spannend vindt. Jezelf wél aanbieden als degene die de presentatie verzorgt, ook al zweet je peentjes. Of tóch naar die ene meeting gaan terwijl je nu al piekert over wat mensen van je vinden. Dan pas kun je merken dat die dingen in de praktijk meevallen.
Wat kun je zelf doen tegen faalangst? 5 tips!
Je zit dus gelukkig niet voor de rest van je leven aan faalangst vast. Deze 5 tips helpen je om jouw faalangst er flink van langs te geven.
1. Bepaal wat het ergste is wat er kan gebeuren
Om van je faalangst af te komen, moet je weten wat jouw faalangst inhoudt. Waar ben je bang voor? Dat begint allemaal met één gitzwarte vraag:
Wat is het ergste wat er kan gebeuren?
In het geval van je presentatie kun je aan allerlei doemscenario’s denken:
- Je weet voor de groep geen woord meer uit te brengen
- Niemand snapt iets van je verhaal.
- Je collega’s lachen je in je gezicht uit.
- Je leidinggevende roept je apart en zegt tegen je dat jij maar beter nooit meer presentaties kunt geven.
Tuurlijk, dat zijn situaties die je liever niet meemaakt. Maar bedenk dat dit het allerergste is wat er zou kunnen gebeuren. De kans dat dit uitkomt, is vrijwel nihil.
En al zou het uitkomen, hoe erg is het dan? Je kunt nog steeds je hypotheek betalen als je baas niet laaiend enthousiast is over je presentatie. Je wordt niet opeens levend opgeslokt door een uit de kluiten gewassen dier. Je verliest ook niet zomaar je baan.
Dus: is het ergste van het ergste wel zo’n ramp?
2. Draai het om: wat is het beste scenario?
Dan gooien we het over een positievere boeg, met een truc uit de cognitieve gedragstherapie. Wat is het beste wat er kan gebeuren?
Bijvoorbeeld:
- Met jouw presentatie halen jullie een nieuwe klant binnen.
- Je wordt door al je collega’s overladen met complimenten.
- Je krijgt opslag omdat je presentatie waan-zin-nig was.
- Je krijgt promotie en wordt de nieuwe woordvoerder van het bedrijf omdat presenteren helemaal jouw ding is.
Je snapt ‘m: er kan veel goeds gebeuren.
En tuurlijk, dit zijn dromen en er zijn heel veel tussenwegen. Zoals dat je presentatie gewoon goed is en dat je niet-zo-complimenteuze collega’s er vrij weinig over te zeggen hebben. Maar… groots dromen mag.
3. Maak een plan
Het realiseren van elke droom vraagt om een plan en concrete stappen zetten.
Stel je voor: jij wilt door je collega’s overladen worden met complimenten over je presentatie. Dan zal je daar iets voor moeten doen. Breng alle concrete stappen in kaart die nodig zijn om ervoor te zorgen dat het jou succesvol afgaat.
Bijvoorbeeld:
- Bekijk elke dag een TED-talk over presentaties geven, faalangst overwinnen en zelfvertrouwen opbouwen.
- Werk aan een zelfverzekerde houding door dit elke dag 5 minuten in de spiegel te oefenen.
- Volg een cursus timemanagement en leer daarin hoe je naast je propvolle agenda meer tijd overhoudt om, bijvoorbeeld, presentaties goed voor te bereiden.
- Lees het boek ‘Elke Dag Om 15:00 Uur Klaar’ voor concrete handvatten om je planning nog beter te bewaken en ongestoord aan je presentatie te kunnen werken.
- Bedenk het verhaal en maak de PowerPoint-slides.
- Oefen de presentatie voor je partner, ouders of andere bekenden.
- Overtuig jezelf ervan dat jij een goede presentator ben. Affirmaties als “Ik kan goed presenteren” helpen daarbij.
Met de stappen hierboven maak je het behapbaar. Je kunt de stappen één voor één afvinken. Dat bereid je voor op het doel en geeft je het vertrouwen dat dat doel echt wel moet lukken.
Leer hoe je meer tijd overhoudt
Een van de beste remedies tegen faalangst bij volwassenen is een goede voorbereiding. Tijd steken in de voorbereiding geeft je meer vertrouwen in jezelf op het moment suprême.
Loop jij ertegenaan dat je vaak niet genoeg tijd in de voorbereiding kunt steken? Daar weten wij wel wat op! Volg Tijdwinst op Instagram of volg Björn voor zijn persoonlijke timemanagement-tips. Dan kan het in elk geval niet aan je voorbereiding liggen!
4. Focus op waar jij controle op hebt
Wist je dat we maar 4% van je piekergedachten gaat over dingen waar je geen invloed op hebt? Je kunt je focus beter leggen op dingen waar jij iets aan kunt doen. Zoals je agenda leeghouden voor het voorbereiden. Een goed verhaal op papier zetten voor je presentatie. Of je presentatie voorleggen aan een collega.
Maar je hebt geen invloed op hoe anderen tegen jouw presentatie aankijken. Probeer dáár dus je hoofd niet over te breken.
5. Maak een back-upplan
Wat als toch één van je doemscenario’s uitkomt? Opeens ben je de rode draad kwijt of slaat je stem compleet over. Maak een back-up-plan om het minder spannend te maken. Je hebt dan zelfs een vangnet voor de meest zwarte doemscenario’s.
Als je stem overslaat, kun je bijvoorbeeld een glas water pakken of even naar de wc gaan. Ben je je verhaal kwijt? Dan kun je een spiekbriefje meenemen, waardoor je snel de draad weer kunt oppakken.
Afkomen van die angst? Volg een cursus
Ben je klaar met je angst om te falen en wil je na dit stappenplan nog meer leren om ervan af te komen? Bij Tijdwinst geven we (online en offline) trainingen aan professionals in het hele land. Bijvoorbeeld op het gebied van timemanagement, assertiviteit, feedback geven en betere gespreksvoering. Daarmee verbeter je niet alleen je skills en je planningsvaardigheden, je wordt er ook zelfverzekerder van.
Meld je aan voor een van onze trainingen in Nederland (of online). Of lees onze blogs over deze thema’s.
- 1-daagse training Timemanagement | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, mindmapping en geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief thuiswerken voor teams | Blog
Mensen vroegen ook | Veelgestelde vragen over faalangst
-
Wat zijn de kenmerken van faalangst?
Je ziet diverse symptomen bij faalangst. Vaak voel je van tevoren extreme zenuwen. Je hebt bijvoorbeeld hoofdpijn, buikpijn of trillingen. Je ziet erg tegen het moment op en de gedachte ‘Wat als het niet goed gaat?’ schiet voortdurend door je hoofd. Verder vinden volwassenen met faalangst het belangrijk om goed te presteren, vinden ze het lastig om met kritiek om te gaan, en zijn ze soms geneigd om spannende situaties uit de weg te gaan. Dat zijn de belangrijkste kenmerken van faalangst.
-
Wat is de oorzaak van faalangst?
Faalangst ontstaat vaak doordat je een negatief zelfbeeld hebt en dus onzeker bent over jouw kunnen. Het kan ook zijn dat je eerder negatieve ervaringen hebt gehad. Je hebt bijvoorbeeld ooit een black-out gehad tijdens een presentatie en bent bang dat dat nog eens gebeurt. Of iemand heeft ooit gezegd dat je niet sterk bent in schrijven, waardoor je daarvan overtuigd bent geraakt. Als je dan nog een keer een negatieve ervaring hebt en bevestigd wordt in je angst, kan het uitgroeien tot extreme faalangst.
