Rationeel weten we dat je pas een effectief gesprek kunt voeren waar alle gesprekspartners wat aan hebben, als je duidelijk aangeeft wat je wilt en denkt. Waarom is het dan toch zo lastig om voor jezelf op te komen, je grenzen aan te geven en je mening te uiten? Dat heeft alles te maken met assertiviteit. En gelukkig kan iedereen assertief leren communiceren. 

Wat is assertief communiceren?

Assertief communiceren is een manier van communiceren waarbij je op een heldere en duidelijke manier jouw mening en gevoelens kunt uiten. Een belangrijk kenmerk van assertief communiceren is echter ook dat je de belangen en grenzen van je gesprekspartner(s) respecteert.

Assertief betekenis: niet alleen opkomen voor jezelf

Assertiviteit draait om zelfvertrouwen, zelfbewustzijn, mondigheid en voor jezelf opkomen. Maar de betekenis is dus breder dan dat. Wanneer je alleen maar opkomt voor jezelf en je eigen belangen, noem je dit geen assertiviteit maar agressiviteit. 

Bij agressiviteit denk je alleen maar aan je eigen wensen. Jouw wil is wet. Het andere assertief tegenovergestelde is wanneer je alleen maar denkt aan de wensen van anderen en jezelf hierbij wegcijfert. Dit noemen we ook wel subassertiviteit. 

Je kunt het een beetje zien als een schaal, waarbij agressiviteit aan de ene kant ligt en subassertiviteit aan de andere kant. Assertiviteit ligt op deze schaal precies in het midden: je denkt aan zowel je eigen belangen als die van een ander. Dat is waardevol voor jezelf en je gesprekspartner, waardoor je een win-win situatie creëert. 

assertief

8 tips om assertiever te worden tijdens gesprekken 

Sommige mensen zijn van nature zelfverzekerder en daarmee vaak ook assertiever. Maar assertiviteit is voornamelijk een communicatievorm die aan te leren is. Met de volgende 8 tips leer je om assertiever te worden tijdens gesprekken. Dit helpt om effectieve gesprekken te voeren waar zowel jij als je gesprekspartner iets aan hebben. 

1. Wees duidelijk

Assertiviteit draait om duidelijke en heldere communicatie: zeggen wat je bedoelt en daar niet omheen draaien. Als je niet assertief bent, voelt dat misschien confronterend. Je verlangt dan waarschijnlijk naar harmonie en gaat het liefst conflicten uit de weg. Wat je hier echter vergeet, is dat duidelijkheid ook juist heel vriendelijk kan zijn, mits dit op een assertieve (respectvolle) manier gebeurt.

Door duidelijk te zijn, weet de ander precies wat hij aan je heeft. En ook: wat je van hem verwacht.

We geven een voorbeeld waaruit blijkt dat assertief communiceren eigenlijk vriendelijker is dan onduidelijk zijn:

Je geeft een briefing aan een collega. Omdat je merkt dat hij het druk heeft, geef je hem geen harde deadline, terwijl jij die wel van je manager hebt gekregen. Ook in de briefing zelf ben je niet duidelijk over wat je wenst, omdat je het gevoel hebt dat die manier van communiceren agressief overkomt. 

Dit levert twee problemen op. Allereerst geeft je collega andere werkzaamheden prioriteit, waardoor jij je zorgen maakt dat de opdracht niet op tijd afkomt. De collega komt uiteindelijk in de knel, wanneer hij hoort dat er wel een harde deadline is. Als hij de opdracht inlevert, blijkt het door jouw onduidelijke briefing niet te voldoen aan jouw wensen; je collega moet weer opnieuw beginnen.

assertief

2. Luister naar wat de ander te zeggen heeft

Assertief communiceren gaat niet alleen om duidelijk maken wat jij te zeggen hebt, maar het gaat ook juist om aandachtig luisteren naar de ander. Dit betekent dat je iemand laat uitpraten, actief luistert (oogcontact, knikken etc.) en vragen stelt, zodat er geen ruimte voor miscommunicatie is. Laat de ander merken dat je zijn verhaal serieus neemt.

3. Denk ook aan lichaamstaal

We benoemden al even het oogcontact, maar ook met je lichaamshouding, je gezichtsuitdrukking en gebaren kun je zelfvertrouwen uitstralen én laten merken dat je luistert naar de ander. Niet alleen wat je zegt is namelijk belangrijk, maar ook hoe je het zegt. In onderstaande video vertelt Inge meer over hoe je jouw lichaamstaal overtuigender kunt maken, zodat je je boodschap kracht bij zet:

4. Gebruik de ik-vorm

Om beschuldigingen en aannames te voorkomen, is het handig om de ik-vorm te gebruiken. Je legt dan namelijk de focus op hoe een situatie op jou overkomt en hoe je je daarbij voelt. Dit zorgt ervoor dat je boodschap assertief overkomt, in plaats van agressief. Zeg bijvoorbeeld: ‘Ik merk dat je tegenwoordig vaak later binnenkomt, hoe komt dat?’ in plaats van ‘Je komt altijd te laat’.

5. Zorg dat je mening constructief is

Naast het gebruiken van de ik-vorm helpt ook het geven van constructieve feedback dat het gesprek niet uitmondt in een conflict. Voor constructieve feedback vermijd je:

  • De feedback op de persoon te geven, in plaats van het gedrag;
  • Woorden als ‘nooit’, ‘altijd’, ‘niemand’, ‘iedereen’;
  • Het vergelijken van de ander met andere personen. 

Om ervoor te zorgen dat de ander echt iets aan jouw feedback heeft, deel je ook welk gewenst gedrag je wilt zien. De ander kan dit namelijk niet raden. Als je dit niet aangeeft, bestaat de kans dat je gesprekspartner het volgende keer alsnog niet oppakt op de manier die jij voor ogen had. 

6. Leg de ander nooit jouw mening op

Een belangrijk verschil tussen assertiviteit en agressiviteit is de manier waarop je met anderen omgaat. Bij zowel assertiviteit en agressiviteit uit je namelijk jouw mening en kom je voor jezelf op, maar bij assertiviteit houd je ook rekening met de mening van een ander. Zodra jij je eigen mening gaat doordrukken, verandert assertiviteit in agressiviteit. 

assertief

7. Zeg nee (en ja!) wanneer je daar behoefte aan hebt

Assertiviteit is je afvragen waar je echt behoefte aan hebt en daar vervolgens naar handelen. Dat betekent dat je nee zegt wanneer je niet voldoende tijd, energie of zin hebt, of juist ja als er kansen op je pad komen die je niet wilt weigeren. 

Nee zeggen is misschien lastig, maar onthoud dat je alle recht hebt om nee te zeggen.

Het wordt wellicht makkelijker als je met de ander meedenkt over een oplossing. Stel dat je leidinggevende een adhoc verzoek heeft voor een taak, maar jij hier geen tijd voor hebt? Dan zeg je bijvoorbeeld: ‘Nee, ik heb hier momenteel geen ruimte voor. Ik ben bezig met project A en dit moet aan het einde van de week af zijn’. Samen met je leidinggevende kun je vervolgens beslissen welke werkzaamheden prioriteit hebben. 

8. Blijf altijd kalm

Hoewel assertief communiceren betekent dat je je emoties durft te uiten, is dit iets anders dan je emoties de overhand laten krijgen in gesprekken. En daarmee bedoelen we vooral de emotie ‘woede’. Jouw standpunt komt namelijk veel beter over als je kalm je argumenten geeft. Wanneer woede de overhand krijgt, verdwijnt rationeel denken vaak naar de achtergrond. Terwijl dat precies is wat je nodig hebt om de ander te overtuigen.

Ook wanneer je feedback krijgt die je misschien niet leuk vindt om te horen en/of waar je het niet mee eens bent, is assertief reageren belangrijk. Probeer de feedback niet als een persoonlijke aanval te zien. Probeer jezelf aan de hand van deze feedback te verbeteren en te ontwikkelen. Ga feedback als een kans gaat zien, in plaats van een persoonlijke aanval.

Natuurlijk hoop je dat je gesprekspartner constructieve feedback geeft op de manier die we eerder in dit artikel hebben besproken. Is dit niet het geval? Stel dan vragen waaruit duidelijk wordt:

  • Over welk gedrag je gesprekspartner het heeft: ‘Kun je een voorbeeld benoemen?’
  • Hoe de ander zich hierbij voelt: ‘Waarom is het zo belangrijk voor jou dat ik het op die manier doe?’
  • Wat het gevolg is als je het gedrag niet aanpast: ‘Wat gebeurt er als ik het op mijn manier blijf doen?’
  • Wat de ander als gewenst gedrag ziet: ‘Hoe wil je dat ik het voortaan oppak?’

Op deze manier voorkom je miscommunicatie en maak je van een lastig feedbackmoment een effectief gesprek waar jullie allebei echt iets aan hebben.

assertief

Volg een cursus assertiviteit

Assertief communiceren is te leren, maar dit is lastig wanneer je al je hele leven niet-assertief gedrag hebt laten zien. Misschien is je vroeger zelfs wel geleerd bij de opvoeding dat kinderen die vragen worden overgeslagen, of dat je altijd moest luisteren naar de mening van anderen. Kortom: het is wellicht lastig om het patroon van subassertiviteit te doorbreken. 

Je zal dan aan de slag moeten gaan met oefeningen. Jezelf voornemen om één keer per week assertief gedrag te laten zien bijvoorbeeld, zoals het weigeren van een verzoek of het geven van constructieve feedback. Is het lastig om hiermee te oefenen? Volg dan een assertiviteitstraining. Onze 1-daagse training geeft je alle tools in handen om in het vervolg wél te kunnen oefenen met assertiviteit. En ook tijdens deze assertief training ga je meteen aan de slag met de kennis. 

Ook in onze training over gesprekstechnieken komt assertiviteit aan bod. Het is immers een handige communicatievorm om effectieve gesprekken te kunnen voeren. Dat helpt je onder andere weer betere relaties op te bouwen en beter om te gaan met conflicten. Lees hier meer over de cursus gesprekstechnieken. 

Assertiever communiceren voor effectieve gesprekken

Om assertiever te communiceren is het belangrijk om duidelijk te zijn, te luisteren naar wat de ander te zeggen heeft, krachtige lichaamstaal te gebruiken, vanuit de ik-vorm te praten, de ander nooit je mening op te leggen, nee te zeggen en kalm te blijven. Dit is misschien makkelijker gezegd dan gedaan. Vind je het lastig om zelf het patroon door te breken? Volg dan een assertiviteit training of een cursus gesprekstechnieken. 

Ook dagelijkse updates over assertiviteit, effectiviteit en productiviteit ontvangen? Volg ons dan op Instagram, LinkedIn, Facebook, Pinterest, X en Threads. We helpen je graag om een krachtiger en effectiever leven voor jezelf te creëren. 

assertief

Veelgestelde vragen over assertief gedrag en communiceren

  • Wat is assertiviteit precies?

    Assertiviteit is voor jezelf opkomen op een respectvolle en vriendelijke manier. Je denkt hierbij niet alleen aan jezelf, maar ook aan de gevoelens en wensen van de ander. Ook blijf je beleefd, kalm en deel je je mening op een constructieve manier. 

  • Wat betekent het als je assertief bent?

    Je kunt eigenlijk niet assertief zijn; het is namelijk een communicatie- en gedragsvorm. Wel kan het zijn dat je van nature zelfverzekerder bent, geleerd hebt je mening te uiten en voor jezelf op te komen. Dit resulteert erin dat je uit jezelf assertief gedrag laat zien. 

  • Waarom is assertiviteit belangrijk?

    Assertiviteit helpt bij het verbeteren van je zelfvertrouwen en relaties, het verminderen van stress en het beter managen van je tijd. Ook helpt het je effectievere gesprekken te voeren, omdat je zegt wat je vindt op een manier waarbij de ander er ook echt iets aan heeft. 

  • Wat is de betekenis van assertief?

    De betekenis van assertief wordt duidelijk als we kijken naar het assertief synoniem in het woordenboek: ‘zelfvertrouwen’, en ‘voor jezelf opkomend’. Assertiviteit betekent bovendien dat je iedereens belangen respecteert, waaronder dus die van jezelf.

  • Is assertief positief of negatief?

    Assertief communiceren is positief, omdat het ervoor zorgt dat je op een heldere, duidelijke manier je mening kan uiten en daardoor meer voor elkaar krijgt. Een positief element is ook dat je jouw mening net zo belangrijk vindt als van die anderen. Je geeft jouw eigen belangen niet de prioriteit, maar gaat respectvol om met de mensen om je heen.

  • Hoe verschilt assertiviteit van agressiviteit?

    Bij agressiviteit druk je jouw wil door zonder rekening te houden met de ander. Dit levert vaak conflicten en geen effectieve gesprekken op. Bij assertiviteit deel je wel wat je wilt, maar leg je de ander dit niet op. Je luistert aandachtig naar wat de ander te zeggen hebt, en komt er samen uit.

  • Hoe kan ik assertiever worden?

    Wil je assertief worden, dan is het eerst belangrijk om goed te weten wat assertiviteit inhoudt en hoe het verschilt met subassertiviteit en agressiviteit. Daarna is het een kwestie van veel oefenen. Lukt dit niet in je eentje? Volg dan een cursus assertiviteit waar je praktische handvatten krijgt om assertiever te worden. 

  • Hoe ben je assertief?

    In je privéleven ben je assertief wanneer je echt zegt wat je vindt, het zegt wanneer je iets dwars zit en nee zegt als je er eigenlijk geen tijd en energie voor hebt. Assertief op het werk ben je eigenlijk op dezelfde manier, waarbij je ook je mening uit aan collega’s en ze constructieve feedback geeft om ze verder te helpen. 

  • Wat zijn enkele voorbeelden van assertieve communicatie?

    Enkele assertieve zinnen zijn bijvoorbeeld: “Leuk dat je aan me denkt, maar ik heb hier momenteel geen tijd voor”, “Ik merk dat je de laatste tijd wat meer slordigheidsfoutjes maakt’, ‘Ik heb gemerkt dat je later binnenkomt dan normaal’.

  • Hoe kan ik assertief nee zeggen zonder me schuldig te voelen?

    Niemand hoeft zich schuldig te voelen als hij nee zegt. Een assertieve houding kenmerkt zich wel door mee te denken met de ander. Geef daarom een reden aan en/of denk mee met de ander voor een oplossing.

  • Wat zijn de voordelen van assertief zijn?

    Assertief zijn kent veel voordelen: het heeft een positieve impact op je relaties, het verhoogt je zelfvertrouwen, zorgt dat je de baas bent over je eigen agenda, laat je effectievere gesprekken voeren en vermindert stress.

  • Wat zijn de nadelen van niet-assertief zijn?

    Wanneer je subassertief gedrag laat zien, zijn de nadelen dat je jezelf wegcijfert en dat je het leven niet leeft op de manier die jij wenst. Wanneer je agressief bent, zal dat een negatieve impact hebben op je relaties. Beiden communicatie- en gedragsvormen zorgen voor meer stress. 

  • Hoe herken ik dat ik niet assertief genoeg ben?

    Je herkent dat je niet assertief genoeg bent, als je het gevoel hebt dat niemand op jouw mening zit te wachten, je anderen geen feedback durft te geven en geen verzoeken durft te weigeren. Denk ook na over je gesprekken: zijn deze nu effectief en constructief?

  • Hoe kan ik assertiviteit oefenen in mijn dagelijks leven?

    Assertiviteit oefen je in het dagelijks leven door realistische doelen te stellen en deze waar te maken. Neem jezelf bijvoorbeeld voor om een collega feedback te geven, nee te zeggen tegen een verzoek of voor jezelf op te komen. Wanneer je het nog een te grote stap vindt om dit op werk te doen, probeer het dan eerst in je privéleven of met mensen die je nooit meer ziet (in bijvoorbeeld een winkelstraat).

  • Wat zijn enkele technieken om assertiever te communiceren?

    Enkele technieken om assertiever te communiceren zijn: praten in de ik-vorm, actief luisteren en feedback geven via de 4 G’s. Ook het werken aan je zelfbeeld kan bijdragen om assertiever te communiceren. Wanneer je sterker in je schoenen kunt staan, wordt het vaak makkelijker om assertief te zijn.

  • Hoe kan ik assertief blijven in een conflictsituatie?

    Assertief zijn in een conflictsituatie draait vooral om kalm blijven. Je mag je emoties wel tonen, maar laat ze niet de overhand nemen. Dan ben je namelijk niet meer in controle over het gesprek en levert het waarschijnlijk niets op.

  • Wat is het verschil tussen passief, agressief en assertief gedrag?

    Voorbeelden van passief gedrag zijn dat je afwachtend bent en te snel genoegen neemt met situaties, terwijl dat niet in je beste belang is. Agressief gedrag is als je alleen genoegen neemt met situaties die in je beste belang zijn, waarbij je de ander uit het oog verliest. Bij assertief gedrag houd je rekening met de belangen van de ander, maar kom je ook voor die van jezelf op.

  • Hoe kan ik assertief zijn zonder over te komen als onbeleefd?

    Een belangrijk kenmerk van assertiviteit is dat je op een beleefde manier voor jezelf opkomt. Dat doe je door de ander ook te laten uitpraten, je wil niet door te drukken en kalm te blijven. Zodra je onbeleefd wordt, heet dit agressief gedrag.

  • Wat zijn enkele barrières voor assertiviteit en hoe kan ik deze overwinnen?

    Barrières als schaamte, angst en een schuldgevoel verhinderen dat je zegt wat je wilt of je grenzen aangeeft. Het is lastig deze te doorbreken en je zal hiervoor allereerst moeten werken aan je mindset. Assertiviteit is, in tegenstelling tot wat mensen vaak denken, namelijk positief.

  • Hoe kan ik assertiviteit bevorderen in mijn team of organisatie?

    Om een assertief team te creëren, is het belangrijk om het onderwerp eens op de agenda te zetten en de individuele medewerkers van het team aan te moedigen assertiever te communiceren. Tip: een in-company groepstraining helpt jullie om meer te halen uit jullie dagelijkse communicatie. De training wordt toegespitst op jullie dagelijks werk en wensen.

  • Hoe kan ik omgaan met kritiek op een assertieve manier?

    Als je wil omgaan met kritiek op een assertieve manier, luister je aandachtig naar wat de ander te zeggen heeft. Wanneer je het er niet mee eens bent, geef je dit op een respectvolle manier aan. Schiet dus niet in de verdediging en reageer niet door meteen ook kritiek op de ander te geven.

  • Wat zijn enkele veelvoorkomende misverstanden over assertiviteit?

    Assertief zijn is niet egoïstisch. Sterker nog, bij assertiviteit denk je juist ook aan de behoeften en grenzen van de ander. Een ander misverstand over assertiviteit is dat je altijd maar van jezelf laat horen. Dat is echter niet het geval: je kiest er zelf voor wanneer je assertief communiceert en wanneer niet.

  • Hoe kan ik mijn kinderen leren assertief te zijn?

    Geef je kinderen complimenten als ze assertief gedrag laten zien. Bijvoorbeeld als ze niet snel opgeven, denken aan andere kinderen met wie ze spelen en hun emoties uiten. Moedig je kinderen aan initiatief te nemen als ze een afwachtende houding hebben.

  • Welke rol speelt zelfvertrouwen in assertiviteit?

    Zelfvertrouwen is een synoniem voor assertiviteit. Wie veel zelfvertrouwen heeft, zal automatisch assertiever gaan communiceren. Bij te veel zelfvertrouwen kan dit echter doorslaan naar agressiviteit.

Wie zijn wij? | Tijdwinst.com

Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat gespecialiseerd is in slimmer (samen) werken. Daarvoor bieden we je diverse (online) trainingen aan. Van time management tot snellezen. Nieuwsgierig? Bezoek onze website of blogs en schrijf je snel in voor een van onze trainingen. 

Populaire trainingen: