Sinds de razendsnelle technologische ontwikkelingen van de afgelopen decennia hebben we nauwelijks tijd gehad om te meten welk effect computers, smartphones en andere online zaken op ons brein hebben. Tot voor kort. En de wetenschappelijke resultaten zijn gerust zorgwekkend te noemen… Gelukkig is de redding nabij.
De laatste technologische ontwikkelingen. Van PC tot smartphone en tablet. Wifi, bereikbaar zijn, waar we ook gaan. We kunnen niet meer zonder. Want waarom zouden we? Het voorziet ons van alle gemakken. Alles wat we weten willen is te vinden in Google, boodschappen en shoppen doen we explosief online en tv kijken gebeurt nog maar zelden via de traditionele ’tv’. Daar hebben we al onze schermen, en natuurlijk Netflix voor.
Maar eigenlijk is het spelen met vuur. Neem nou het internet, één van de meest revolutionaire technologische ontwikkelingen – en eigenlijk de basis voor alle ontwikkelingen die daarop volgden. We kunnen het niet meer uit ons leven wegdenken, maar het is er lang niet altijd geweest. Het internet is een relatief jonge technologische ontwikkeling (ja, 25-30 jaar is jong). En doordat we nog relatief korte tijd met deze enorme ontwikkeling leven, wisten we tot voor kort niet wat voor effect het internet – en alle meekomende functionaliteiten van dien – op ons brein zou hebben.
“Het internet is een klein kind”
Zo’n jong wezen als het internet, is enorm wispelturig en impulsief. Het effect ervan op ons brein is te vergelijken met die van een klein kind. Het gaat hard op prikkels, is enorm impulsief, maakt miljoenen nieuwe connecties per dag aan en heeft nog maar een zeer beperkte filter voor al die informatie. Prikkels, prikkels, prikkels – zonder een al te duidelijke structuur; dat is wat het jonge internet nog steeds is.
En laat ‘het internet’ en ‘de technologie’ nu in de afgelopen 2 decennia een enorm groot deel van ons dagelijks leven laten bepalen. We zijn constant online, checken zo’n 100 keer per dag onze smartphones, inboxen en sociale pagina’s en gebruiken non-stop allerlei apps, programma’s en online services in ons leven. We kunnen gewoonweg niet meer zonder. En zo’n veelvuldig gebruik, dat heeft zijn effect op ons brein. Ons brein is namelijk plastisch. Dat wil zeggen dat het zich constant aanpast aan omstandigheden en gewoontes.
Maar wat al die technologische ontwikkelingen dan met de evolutie van ons brein doen? – Een hoop, tonen verschillende onderzoeken aan. Een hoop om ons zorgen over te maken, zeggen sommige wetenschappers zelfs.
Technologische ontwikkelingen = verslaving
De belangrijkste wetenschappelijke bevinding over de invloed van het internet op onze hersenen?
Het maakt je brein verslaafd. Letterlijk. Met alle (3) gevolgen van dien. Björn en Inge praten verder over social media en de gevaren ervan in deze aflevering van de Tijdwinst Podcast:
Supernormale prikkels zijn het probleem
Supernormale prikkels zijn niet ‘heel gewone prikkels’. Het zijn ‘buitengewone prikkels’. De kunstmatige, maar des te verslavende, prikkels die we krijgen van alle technologische mogelijkheden om ons heen.
Nobelprijs-winnend Nederlands etholoog Niko Tinbergen ontdekte het fenomeen van de supernormale prikkels door dieren te bestuderen. Hij testte hoe een vogel zou reageren op een (kunstmatig!) groter en mooier ei dan dat in zijn nest. De vogel liet zonder enige overpeinzingen zijn nest in de steek en probeerde het buitengewone ei uit te broeden. Tevergeefs, uiteraard.
Dát is wat supernormale prikkels doen: iets heel moois en comfortabels dat ons direct ter beschikking wordt gesteld met beide handen aangrijpen – terwijl we ons instinct en onze rede de wacht aanzeggen. We raken steeds verder verwijderd van onze ‘natuur’ en onze natuurlijke omgeving.
Check hier de briljante strip die Stuart McMillen maakte over het effect van supernormale prikkels op ons brein (klik!):
Technologische apparaten en diensten geven ons brein met al die informatie-prikkels constant ‘instant comfort’. En instant dopamine, als breinbeloning voor het ingaan op die prikkels. En zo raken we verdwaald in onze inboxen, Wikipedia-pagina’s, interessante artikelen, updates van de mensen in ons netwerk en alle andere mogelijke technologische apparaten en online informatiekanalen.
Ons brein blijft maar proberen om dat prachtige, enorme ei uit te broeden – zonder dat het de taak ooit echt kan voltooien – met alle gevolgen van dien…
De 3 gevolgen voor je brein
Een experiment van Oxford University genaamd ‘Unplugged’ liet een groep studenten een hele dag geen gebruik maken van het internet, om te zien wat er gebeurde…
De gevolgen waren – op zijn zachtst gezegd – een ‘wake up call’.
Één van de deelnemers meldde na het experiment: “Ik ben verslaafd. Ik heb geen alcohol of cocaïne nodig… Media zijn mijn drug. Zonder was ik totaal verloren.”
Een ander zei: “Ik wist letterlijk niet wat ik met mezelf aan moest.”, een derde: “Ik werd zowat boulimisch met mijn online media; ik hongerde mezelf voor een volle 15 uur uit – om me vervolgens helemaal vol te eten.” en nog iemand: “Ik voelde me een hulpeloos mannetje op een eenzaam verlaten eiland in een grote onbekende oceaan.”
Hulpeloosheid, wanhoop, eenzaamheid, verlorenheid, verlangen naar een voldoening die maar niet komt: allemaal regelrechte tekenen van verslaving.
Niet mijn eigen conclusie, maar die van de onderzoekers. En niet alleen van deze studie. Een MRI onderzoek toonde aan dat internet-gebruikers die hun verlangen verbonden te zijn en informatie te checken niet onder controle hadden (en hebben we dat niet zowat allemaal?) een brein hebben dat vergelijkbaar is met het brein van mensen die verslaafd zijn aan drugs of alcohol.
Kun jij het ook niet laten om je smartphone om de zoveel tijd te unlocken?
Het internet maakt ons brein haar slaaf. Feit. En wat hebben verslaafden? Moeite met focussen, geheugenproblemen en depressieve gevoelens. De 3 belangrijkste gevolgen van onze internetverslaving op een rij:
1. Moeite met focussen, door informatie-overload
In zo’n verslaafd supernormaal-geprikkeld brein, ontstaat er al gauw een ‘informatie-overload’. Zelfs een simpele sociale media sessie kan dat al in je hersenen voor elkaar krijgen. Want je brein heeft nu eenmaal ook zijn limiet. Een limiet dat velen malen kleiner is dan alles wat het op het internet te verwerken krijgt bij veelvuldig gebruik. En een goede filter hebben we op zo’n korte tijd nog niet ontwikkeld. Informatie kan bij zo’n overload gewoon niet meer opgenomen worden in je brein.
Stanford Universiteit liet met een studie zien dat het voor ‘internetverslaafden’ om die reden lastig is om te focussen op één ding tegelijk. Door de constante informatie-stroom, en het gebrek aan een goede filter, ontbreekt het aan waarlijke aandacht voor een taak.
Ons brein kan niet meer onderscheiden wat relevante informatie is en wat niet. Het gaat slechts van prikkel naar prikkel, van dopamine-shot naar dopamine-shot. En dat maakt je brein langzaam, overbelast en onscherp, zegt één van de Stanford-onderzoekers dr. Anthony Wagner.
2. Geheugenverlies (“digital amnesia”)
Je brein heeft gewoonweg de tijd niet om al die informatie rustig in het archief op te slaan. Voor het zover is komt er namelijk alweer een nieuwe prikkel met nieuwe informatie aan. Daardoor komt de info niet door naar de diepere krochten van je geheugen. Al die prikkels geven je heel even informatie, maar die vervliegt al gauw weer.
Bovendien onthouden we gewoon minder, wanneer we denken dat informatie altijd beschikbaar is voor ons – bleek uit dit Harvard onderzoek onder een groep studenten. “Digitaal geheugenverlies” noemen ze het in deze video:
3. Grote kans op ‘Facebook-depressie’
Daarnaast blijf je ook nog eens zitten met een hoop negatieve tot depressieve gevoelens die achterblijven na een internetsessie. Ook wel (heel dramatisch) ‘de Facebook-depressie’ genoemd.
“Het verbaast ons hoeveel mensen een negatief effect merken na het Facebook checken. Gevoelens van jaloezie, eenzaamheid frustratie en boosheid zijn een normaal gevolg geworden.”, zegt Hanna Krasnova, onderzoeker aan Berlijn’s Humboldt Universiteit.
“Het internet is onze ondergang! Wat nu?!”
Geen paniek.
Het is niet allemaal schering en inslag als het op het internet aankomt. Het kan bijvoorbeeld ook een positieve uitwerking op ons brein hebben, stelt UCLA-onderzoek. Bij het googelen bijvoorbeeld, komt ons hoofd voor zo’n complexe uitzoek-taak te staan dat het de brein-functies stimuleert.
Beelden onderzoek
MRI laat zien dat zoeken op het internet (rechts) de neuronen in je brein stevig aan het werk zet (in het rood). Links zie je de brein-activiteit tijdens het lezen van een boek. Een stuk minder uitdagend hersenwerk.
Ondanks dat het internet ons hoofd fijn aan het werk zet, blijft het over het algemeen een verslavende aanspraak doen op ons prehistorische geheugen, voedt het onze neiging naar dopamine en verleid het de voorliefde voor mooie eieren met zijn super-normale prikkels.
Maar ook daar is niet meteen paniek geboden. We blijven namelijk mensen. En wij mensen hebben als enige wezen op aarde één heel speciale eigenschap… Ratio.
Ratio is onze redding; het vermogen om te beseffen dat we te maken hebben met supernormale prikkels bij internetgebruik (“dit is geen echt ei, maar wel een hele mooie”) en te bepalen wat we daar vervolgens mee doen (“ik ga hem lekker uitbroeden” of “ik sla deze broed-sessie even over, al is het nog zo verleidelijk”).
3 supertips tegen supernormale prikkels
Wees je eens een beetje bewust van je (overmatige?) internetgebruik, houd de controle in eigen hand – en je houdt die internetverslaving heus wel binnen de perken. 3 redders in nood:
Deze app
Houd bij hoe vaak per dag jij je smartphone unlockt (met Checky app), en kijk of je dat wat kunt verminderen. Of maak er zelfs een spel van. De Break Free app voor Android en iPhone daagt je uit om zo lang mogelijk je smartphone niet te checken. Versla jij de holbewoner in je hoofd?
Het boek (en het gesprek)
Pak er vanavond een boek uit je ellenlange leeslijst bij, of – doe eens gek – voer een goed gesprek met je partner, in plaats van meteen je Netflix-account op te starten of aan het online shoppen te slaan.
Je meldingen
Zet de meldingen op je telefoon en in je scherm gewoon uit, en kijk wanneer jij er klaar voor bent. Laat je niet meer leiden door al die dopamine-belovende bliepjes, piepjes, trillen en pop-ups, door de verleiding weg te nemen.
Je menszijn. Je mogelijkheid tot bewustzijn en controle, dát is je redding. En die redding is altijd nabij, dus gebruik hem wijselijk en tijdig – om die verslaving en breingebreken van het internet vóór te zijn. Totdat ons brein alle ontwikkelingen rustig in zijn evolutie heeft bijgewerkt. Wat waarschijnlijk nog een paar decennia wachten is.
In de tussentijd: Matig wat – en unplug af en toe gewoon even lekker van dat prachtige ei dat het internet heet. In de tuin, op vakantie, tijdens een ‘Think Week’ of gewoon wandelend in de natuur bijvoorbeeld.
Dagelijks handige inzichten? Volg ons op social media!
Volg ons onder andere op Instagram of Pinterest. Daar krijg je niet alleen handvatten op het gebied van timemanagement, je ontvangt ook de slimme tips waarmee je jouw communicatie skills een boost geeft. De laatste artikelen netjes en overzichtelijk in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de wekelijkse nieuwsbrief.
Leer je liever lezend, lees dan ons boek Elke Dag om 15.00 Uur Klaar. Maak kennis met de beste inzichten uit onze trainingen en leer slimmer werken in plaats van harder.
Wie zijn wij? | Cursus Time Management
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
