Sinds 1959 wordt snellezen aangeboden als techniek om teksten sneller tot je te nemen. Sinds 1987 wordt er onderzoek naar gedaan. Want: “Kan het eigenlijk wel – snellezen én weten wat je leest?” Het antwoord, na 30 jaar onderzoek? “Nee” bij veel technieken en “ja” bij één techniek.
Snellezen wordt sinds 1959 al verkondigd als dé manier om sneller door teksten heen te komen van elk formaat. Destijds door Evelyn Wood opgezet in haar Reading Dynamics Institute – en sindsdien een begrip tot op de dag van vandaag. Evelyn Wood’s methode wekte later zelfs de aandacht van president Kennedy, die het hele personeel van the White House op cursus stuurde. Net als president Carter, die ook zijn dochter deze vaardigheden liet aanleren:
President Carter en zijn dochter nemen een cursus snellezen
Maar het feit dat presidenten enthousiast zijn, maakt nog niet dat de bewezen werking van snellezen daarmee waterdicht verklaard is. Om het antwoord op die vraag wél definitief te krijgen, volgen we liever een paar decennia aan onderzoek. De wetenschap heeft het antwoord.
Maar om het antwoord op de vraag “Snellezen, werkt dat wel?” te krijgen, moeten we allereerst goed definiëren wat we bedoelen met de term ‘snellezen’.
Volgens Wikipedia:
‘Snellezen is de aangeleerde vaardigheid om zonder begripsvermindering aanzienlijk sneller dan gemiddeld te lezen.’
Volgens recent groot meta-onderzoek naar snellezen, uitgevoerd door een groep psycholoog-onderzoekers:
‘Op verhoogde snelheid lezen, zonder enig begripverlies.’
In beide definities, die bijna gelijk zijn, zie je een belangrijke overeenkomst: ‘begripsvermindering’ of ‘begripverlies’. Dat mag er dus sowieso niet zijn, wanneer je snelleest. Een cruciaal detail in de definitie, om een sluitend antwoord te kunnen geven op de vraag “Snellezen, werkt dat wel”. Onthouden!
Wat je verder moet weten om een gedegen antwoord op de vraag te krijgen, is hoe je normaal leest. Hoe dat biologisch en fysiek in elkaar steekt. Wat doen je ogen? Wat doet je brein? Om te kunnen weten of je dit kunt bewerken met oefening, moet je eerst weten hoe het werkt op ‘normaal’ niveau. Oftewel: om te weten of snellezen werkt, moet je eerst weten hoe lezen werkt. Zo kom je er namelijk achter wat je oog en brein fysiek allemaal kan – en vooral wat het ook echt niet kan.
(Lees hier hoe snellezen wél werkt, volgens de groep psychologen.)
Hoe lezen werkt
Lezen is iets heel bijzonders, dat we helemaal zelf bedacht hebben en helemaal zelf aangeleerd. Het is niets natuurlijks, dat je als kind vanzelf leert – zoals spreken. Het is een vaardigheid die we later, kunstmatig, en vaak met best wel wat moeite aangeleerd krijgen. Nog zo’n detail dat van behoorlijk belang is.
Wat er fysiek gebeurt met je ogen en je brein wanneer je leest, is ook een saillant detail. Kort gezegd: je oog bevat 2 onderdelen om mee te kunnen lezen – staafjes en kegeltjes. De staafjes herkennen helderheid en beweging, de kegeltjes herkennen kleur en detail. Die gegevens sturen ze via het netvlies naar het brein. Deze zet die informatie om in begrijpelijke woorden, zinnen en alinea’s.
Vooral de beweging die de staafjes in je oog herkennen is belangrijk bij het lezen en het omzetten in iets dat je brein begrijpt. Het gaat razendsnel, maar je oog blijft bij elk woord even hangen als je leest. Het stopt, en gaat verder naar het volgende, het stopt en gaat verder – soms gaat het zelfs even terug. Allemaal binnen milliseconden (ms), concludeerden de 5 psychologen die dé meta-studie in snellezen uitvoerden – Keith Rayner, Elizabeth Schotter, Michael Masson, Mary Potter en Rebecca Treiman.
- De stop bij een woord, duurt 250 ms.
- Het oog herkent dan een woord of lettergroep van maximaal 7 letters (het ‘fovea’ gebied, waar de focus van je oog ligt).
- Bovendien ziet het, iets minder bewust en gefocust, 3-4 letters links daarvan en 14-15 letters rechts ervan al (het ‘perifere’ gebied).
- Het verspringen van de ene woordgroep naar de volgende duurt 20-35 ms.
- Logische, korte en veelvoorkomende woorden slaat het over, zoals ‘de’.
- 10% van de leestijd gaat je oog even terug naar een vorig woord (‘regressie’), om een betekenis te verifiëren of corrigeren.
“De kijkhoek van je oog is grofweg een duimbreedte, op een afstand van een gestrekte arm van je oog vandaan. Hier vindt het grootste gedeelte van het woordbegrip plaats”, zeggen de onderzoekers.
Woordbegrip. Die was belangrijk. Weten dat je oog de focus telkens binnen milliseconden op een woordgroep legt en ook een beetje links en rechts ervan ziet om een woord te begrijpen, is dus cruciaal. Die beweging heeft je oog nodig om te lezen én te begrijpen.
Dat werkt net zo bij snellezen, als je het volgens de definitie goed wil doen – ontdekten de psychologen.
Dagelijks handige inzichten? Volg ons op social media!
Volg ons dan op Instagram of Pinterest. Daar krijg je niet alleen handvatten op het gebied van slimmer communiceren, je ontvangt ook de slimme tips waarmee je jouw productiviteit een boost geeft. De laatste artikelen netjes en overzichtelijk in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de wekelijkse nieuwsbrief.
Leer je liever lezend, lees dan ons boek Elke Dag om 15.00 Uur Klaar. Maak kennis met de beste inzichten uit onze trainingen en leer slimmer werken in plaats van harder. En snellezen? Tekstbegrip? En leessnelheid? Zulke zaken komen ook aan bod.
Hoe snellezen (niet) werkt
Snellees aanbieders zijn er nog altijd in groten getale. Waar Evelyn Wood ooit als eerste mee begon, in ‘59, zijn haar opvolgers nooit mee gestopt. En dat doen ze via verschillende methoden, die stuk voor stuk onder de loep zijn genomen door dezelfde groep psycholoog-onderzoekers; gebaseerd op alle mogelijk snellees-onderzoeken van 1987 tot nu.
Wat Evelyn Wood presidenten, White House personeel en buitenlui leerde, was bijvoorbeeld niet meer dan ‘skimming’: over een stuk tekst heen scheren waarbij grote delen worden overgeslagen. Kennedy mag dan 10 kranten per ochtend in een mum van tijd gelezen hebben met haar techniek om te leren snellezen, hij las niet meer dan koppen en quotes. Zijn grote achtergrondkennis maakte waarschijnlijk dat hij ook werkelijk kaas kon maken van wat zijn ogen voorbij zagen vliegen, vermoeden de onderzoekers.
Van de technieken voor het leren snellezen die daarna volgden, laat de studie ook maar weinig heel.
(Lees hier wat ze ontdekten over de 5 manieren waarop snellezen wél werkt.)
RSVP
RSVP (Rapid Serial Visual Presentation) bijvoorbeeld, best een grote die nog steeds breed verkondigd wordt, blijkt totaal niet te werken als je wil weten wat je leest. Bij deze methode krijg je geen complete zinnen en alinea’s te zien, maar telkens één woord tegelijk. Het verdwijnt en dan verschijnt het volgende woord. Dit zou snellezen tot ongekende hoogten moeten doen stijgen. En dat doet het misschien, maar je brein heeft geen idee wat het ervan moet denken.
‘Op verhoogde snelheid lezen’: check.
‘Zonder begripverlies’: nope.
En dan is er nog een grote: het perifere gebied gebruiken om grote stukken tekst in één keer te lezen. Je oog ziet tenslotte ook een hoop letters links en rechts van het focus-woord. Als je die snel opslaat, dan lees je veel meer in één keer, is de gedachte.
Fout gedacht, zeggen de onderzoekers:
“Perifere visie gebruiken om grote delen van een pagina in één keer te lezen, soms zelfs een heel pagina, in plaats van woord voor woord, is biologisch en psychologisch onmogelijk.”
‘Op verhoogde snelheid lezen’: nee hoor.
‘Zonder begripverlies’: al helemaal niet.
Dóórlezen
Veel andere technieken gebieden snellezers om vooral dóór te lezen. Om langs de woorden heen te jagen en te voorkomen dat je ogen terugschieten naar vorige woorden (regressie). Met een vinger over het midden van de pagina gaan, waarmee je alle woorden gelezen zou hebben. Andere stellen zelfs zigzaggen over de pagina voor, omdat je via een diagonaal alle woorden in je brein op zou nemen die binnen deze perifere zone liggen. Allemaal nonsens, zegt het onderzoek.
Woody Allen is het eens, blijkt uit één van zijn klassieke quotes:
“Ik heb ooit een cursus snellezen gevolgd waar je je vinger over het midden van de pagina laat glijden en ik kon Oorlog en Vrede in 20 minuten uitlezen. Het gaat over Rusland.”
Kleuren lezen
En dan is er nog eentje die je wellicht wel plausibel zou achten. Het gebruik van kleurverschil in zinnen, om de kegels in je ogen (die voornamelijk werken met kleur, weet je nog?) te helpen de letters te onderscheiden en zo sneller over de pagina’s te glijden:
Ook die kun je vergeten. De tijdwinst die je maakt met oogbeweging is nihil, omdat het zo snel gaat, zeggen de onderzoekers. Te verwaarlozen zo snel. Je leest dus misschien sneller, maar niet eens merkbaar.
‘Op verhoogde snelheid lezen’: verwaarloosbaar.
‘Zonder begripverlies’: waarschijnlijk.
Subvocalisatie onderdrukken
Een laatste techniek om te leren snellezen die de psychologen behandelen is er eentje waarbij je je ‘innerlijke stem’ moet onderdrukken. Je weet wel: de klank die je hoort in je hoofd wanneer je leest. “Subvocalisatie”, noemen ze dat. Maar dat heb je juist nodig om snel en mét begrip te kunnen lezen, zeggen de onderzoekers. Daarbij komen ze weer terug op dat punt dat je van nature klanken en spraak aanleert, eerder dan dat je woorden lezen leert:
“Om complexe stukken te begrijpen, is je innerlijke stem geen hinderende activiteit die geëlimineerd moet worden, zoals veel snellees-voorstanders suggereren. Visuele informatie (letters, red.) vertalen in fonologische vorm (klank, red.), is een basisvorm van taal en helpt lezers juist begrijpend lezen.”
Al die technieken om te leren snellezen hebben het dus totaal bij het verkeerde eind, als je wil leren snellezen zónder begripverlies. Wat al deze onderzochte technieken (fout) doen is inzetten op tijdwinst door oogbeweging verminderen, of grofweg door stukken tekst over te slaan. Waar al deze technieken de plank bij misslaan is woordbegrip. Of “woord-identificatie” zoals de psychologen het ook wel noemen. Dáár kun je het verschil maken tussen een niet- en een wel-werkende techniek om te leren snellezen.
(De wel-werkende techniek, ontdekt door dezelfde 5 psycholoog-onderzoekers vind je hier.)
Samengevat
Om te begrijpen hoe snellezen (wel en niet) werkt, moet je weten hoe lezen werkt. Je oogbol herkent letters via:
- kleur,
- detail,
- helderheid
- en beweging,
- 7 letters per keer.
Ze sturen deze door naar het brein via je netvlies, dat er iets begrijpelijks van maakt. Je ogen bewegen binnen milliseconden heen (en weer!) over een tekst om die informatie telkens door te sturen, en zo nodig te corrigeren.
Dat fysieke kenmerk is erg belangrijk bij het bepalen of snellezen technieken wel of niet werken. Wanneer ze deze natuurlijke aanleg tegenwerken, kan dat het snellezen beperken – en zelfs averechts werken.
Zo zijn de meest voorkomende snellezen technieken sinds het begin in de jaren ‘50 ongeldig verklaard door de groep psycholoog-onderzoekers die deze conclusies trokken, op basis van 30 jaar aan studies naar snellezen.
De technieken – RSVP, het devies om dóór te lezen, met gekleurde woorden te lezen of om subvocalisatie te onderdrukken – werken stuk voor stuk de natuurlijke aanleg van je brein tegen. Belangrijkste reden is dat ze geen mogelijkheid geven – of de mogelijkheid beperken – voor oogbeweging over de tekst; vooruit én achteruit (regressie). Teruglezen heb je namelijk nodig voor optimaal woordbegrip, wat een belangrijk onderdeel is van de definitie van snellezen:
“Op verhoogde snelheid lezen, zonder verlies van woordbegrip.”
De beloftes tot sneller leren lezen kunnen met deze technieken dus niet waargemaakt worden.
De snellezen techniek die wél werkt
Stuk voor stuk zijn deze, verrassend veel voorkomende, snellezen technieken niet echt – tot echt niet effectief als je een tekst snel wil leren lezen én onthouden wat je gelezen hebt.
De vraag die nu rijst:
“Welke snellezen techniek werkt dan wél?”
Het antwoord is even kraakhelder als de bovenstaande conclusies over welke technieken niet werken, volgens de groep psycholoog-onderzoekers. Ze ondervonden namelijk ook wat wel werkt, om te leren snellezen zonder begripsverlies.
Wie zijn wij? | Training Snellezen, Geheugentechnieken & Mindmapping
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
