Jaloers zijn heeft een evolutionaire functie. Dieren zijn het. Maar mensen hebben het naar een nieuw niveau getild: jaloezie zonder evolutionaire aanleiding. Door het succes van een collega of door een droom, dat je partner vreemdging, kun je al jaloers reageren. Nutteloos, en zelfs gevaarlijk. Harvard’s dr. Malkin weet raad.
Honden zijn jaloers, als hun baasje met een andere hond speelt. En rode titi aapjes worden behoorlijk agressief wanneer een soortgenoot hun partner probeert weg te kapen. Doodshoofdaapjes zijn dan weer jaloers wanneer iemand beter voedsel weet te verzamelen. Een partner die er vandoor gaat boeit hen niet zoveel.
“Helemaal natuurlijk dus, jaloers zijn!”, zou je nu zeggen.
Klopt. Wanneer je jaloezie tot een legitieme secundaire emotie behouden blijft, zegt sociaal psychologisch onderzoeker dr. Jennifer Verdolin:
“Een gezonde dosis achterdocht lijkt begrijpelijk, of het nu om mensen of bavianen gaat. Wat niet logisch is, is het alles-verterende gevoel van constante bedreiging. Dit is kost een hoop van jezelf en is schadelijk voor je relaties.”
Jaloers zijn, oké of niet?
Het is logisch, zolang de jaloerse emotie voortkomt uit een primaire emotie, zoals angst of boosheid, zegt zij. Eentje die evolutionair gezien een functie heeft. Je hebt je partner nodig om samen de kroost groot te brengen, die moet er niet vandoor gaan met een ander! Daar is je jaloerse gevoel functioneel, net als bij de rode titi.
Apen en honden
Maar de mens lijkt vaak meer weg te hebben van de hond, dan van de aap. Die om evolutionair gezien totaal nutteloze redenen jaloers wordt. Omdat zijn baasje aandacht geeft aan een andere hond. Zelfs als dat een pluche versie is! Jaloezie die maakt dat je niet meer helder kunt zien en denken om in te zien dat het onterecht is. Dat werkt zelfs letterlijk zo, voor vrouwen, blijkt uit onderzoek. Niet handig. Niet terecht. Niet oké.
Mannen en vrouwen
Vrouwen en mannen zijn überhaupt anders jaloers, wat de zaak nog wat gecompliceerder
maakt. Zweeds onderzoek ontdekte een verschil tussen ‘emotionele jaloezie’ en ‘seksuele jaloezie’. Een groep mannen en vrouwen werd het scenario voorgelegd dat hun partner een one night stand met een ander had gehad tijdens een vakantie en diegene nooit meer terugziet (triggert seksuele jaloezie) en dat hun partner verliefd is geworden op een ander tijdens een vakantie en diegene nooit meer terugziet (triggert emotionele jaloezie).
De conclusies, zowel verwacht als verrassend:
- Vrouwen waren over het algemeen meer jaloers dan mannen (in lijn met eerdere studies).
- Vrouwen en mannen waren allebei vaker seksueel jaloers dan emotioneel jaloers (in lijn met evolutionaire overleving).
- Mannen waren echter vaker seksueel jaloers dan vrouwen (nieuwe info!).
Wat dat wil zeggen: mannen en vrouwen ervaren jaloers zijn dus behoorlijk anders. Verschillende soorten aanleidingen triggeren verschillende soorten jaloezie, op een verschillende manier bij de verschillende seksen.
Maar jaloers zijn we, al zijn vrouwen het waarschijnlijk wat meer, allebei. Niet alleen naar onze partners, maar ook naar de rest van de medemens. We zijn jaloers op broers en zussen, op collega’s, op vrienden, op idolen, op de buren, op spullen, op prestaties, op karaktertrekken, op uiterlijkheden, op… Op ontzettend veel en evolutionair ontzettend onnuttige zaken jaloers. En dat kost ons dus ontzettend en onnuttig veel energie, volgens dr. Verdolin.
Tijd om daar van af te komen!
Jaloers gedrag opgelost
Enter: klinisch psycholoog en docent aan Harvard Medical School dr. Craig Malkin.
Hij onderscheidt ‘logische’ jaloezie en ‘nutteloze’ jaloezie, net als dr. Verdolin. Die laatste is volgens hem het soort dat voortkomt uit onzekerheid en stress. En misschien nog wel belangrijker: hij onderscheidt jaloerse emoties van jaloers gedrag.
“Het is natuurlijk om af en toe jaloers te zijn. Het is niet natuurlijk om je jaloers te gedragen. Jaloerse controle – wanhopige pogingen om zekerheid te krijgen door informatie te vergaren en een ander nauwlettend in de gaten te houden – creëert alleen maar afstand. Na verloop van tijd voedt die jaloerse controle het groene monster in jou alleen maar, en maakt je steeds onzekerder.”
Dat is dus duidelijk verkeerd omgaan met je jaloerse emoties. Maar als je goed omgaat met je jaloezie, dan kan het je relatie zelfs bevorderen:
“Net als elk kwetsbaar gevoel, kan jaloezie je relatie bevorderen of beletten. Het ligt er maar net aan hoe je er mee omgaat.”
Maar hoe ga je er mee om, zodat jaloezie je relatie niet verknoeit maar verbetert?
3 tips (van Harvard’s dr. Malkin)
Daar heeft dr. Malkin uiteraard ook het antwoord op, met zijn decennia theorie- en praktijkervaring in de psychotherapie.
“Je jaloerse gevoelens kunnen een tijdje aanblijven, maar ze zijn niet het probleem. Het effect dat jaloerse acties op je zelfvertrouwen heeft, is het probleem. Na een tijdje worden de gevoelens milder, zolang je het groene monster niet blijft voeden.”
Hoe je dat groene monster in toom houdt, en je jaloezie binnen de gezonde natuurlijke perken houdt:
1. Erken (gevoel versus gedrag)
Besef dat, als je er last van hebt, je jaloerse gevoelens een biologisch cadeau der evolutie zijn. Erken je gevoel. Ja, je voelt een steek als je collega succes boekt en jij achter het net vist. En ja, je voelt een steek als die dame op straat leuk lacht naar jouw partner. Erken het en houdt het daarbij. Zet je gevoel niet om in actie. Ga je collega niet dwarsbomen omdat je voelt dat je daar het recht toe hebt. Ga je partner niet veroordelen omdat een ander glimlachte en jij daar een onzeker gevoel van krijgt. Alleen gevoel, geen actie.
2. Beken (wat je voelt)
Wat nog beter is dan alleen zelf erkennen wat je voelt, is ook de ander laten weten dat je je jaloers voelt – en wat dat met je doet. Dit is het punt waar je die bevordering in je relatie voor elkaar kunt krijgen, zoals dr. Malkin hem eerder omschreef. Spreek uit wat je voelt, om te voorkomen dat je gevoel overgaat in actie:
“Je moet rechtstreeks over jaloezie praten, om het te voorkomen en in toom te houden. Als je er niks over zegt, ga je er iets mee doen – wat allerlei soorten beschuldigingen en rondneuzerij kan betekenen. Deel je gevoelens, zonder meteen met beschuldigingen te smijten.”
Om je gevoelens gemakkelijk en onverhuld te delen, kan het ik-model als communicatietechniek goed van dienst zijn. Hoe? Start met “ik”, vul aan met wat je voelt en wat dat met je doet:
- “Ik voel me een beetje jaloers als een dame jou zo enthousiast toelacht. Daar word ik behoorlijk onzeker van, merk ik.”
- “Ik voel dat ik jaloers word als ik zie hoeveel tijd je doorbrengt met Laura, je tennismaatje. Ik krijg het idee dat je liever met haar op de baan staat, dan hier bent met mij.”
- “Ik merk dat ik best jaloers ben op je promotie, moet ik bekennen. Het geeft me het gevoel dat ik niet zo goed presteer.”
- “Ik krijg gewoon een steek van jaloezie als ik zie hoe vaak jij op reis gaat terwijl ik op kantoor zit, zus. Het doet me twijfelen of ik wel goed bezig ben.”
Het voelt misschien nog wat eng (gaat tegen een primaire emotie in!) om zomaar te doen, maar het effect is het waard. Je verandert ten eerste niet in een groen monster, en je relatie met de ander gaat er ten tweede alleen maar op vooruit! Open zijn over je kwetsbaarheid legt een enorm sterke connectie in jullie relatie aan. En dat werkt, zegt dr. Malkin:
“Hoe meer connectie jullie hebben, hoe minder jaloers je je zult voelen. Connectie is het medicijn voor jaloezie.”
3. Pak (jezelf of de ander) aan
Reageert je partner, vriend, zus, broer of collega niet geruststellend op je kwetsbare openbaring? En blijft het groene monster onophoudelijk knagen? Dan is je jaloezie niet ‘onnuttig’ geweest, maar bijzonder nuttig. Hier zit iets mis en je hebt het goed gevoeld.
Je voelde de natte voeten al, en dat was terecht. Verlaat het schip, voordat het je mee omlaag sleurt. Denk er serieus over dat deze relatie het misschien niet is voor jou.
Reageert de ander wel geruststellend, maar blijft er desondanks toch nog vanalles knagen? Dan is het zaak om jezelf aan te pakken – en niet meteen je relatie. Je jaloezie komt namelijk waarschijnlijk voort uit jouw onzekerheid. Stress en overspanning ligt vaak aan de grondslag van jaloezie en onzekerheid. Zorg vooral even voor jezelf, door genoeg slaap te pakken, regelmatig te sporten en gezond te eten. Kijk maar eens wat dat met je jaloerse gevoelens doet.
Dus
Jaloers zijn is niet zo gek. Zelfs sommige dieren zijn het, ontdekte onderzoekers, en mannen en vrouwen zijn het – allebei, elk op een iets ander niveau.
Jaloers zijn is dus geen probleem (evolutionair gezien), je jaloers gedragen is waar de problemen van komen.
Het laatste verpest je relatie, het eerste is juist een kans om hem te versterken. Op romantisch niveau, maar ook op vriendschappelijk en zelfs zakelijk niveau. Onthou het verschil en hou het groene monster in jezelf onder controle – in 3 stappen:
- erken je gevoel,
- beken het aan de ander,
- en pak afhankelijk van het effect daarvan jezelf of je relatie aan.
Meer leren over gezond en ongezond sociaal gedrag? Over technieken om relaties te verbeteren en optimaliseren? En hoe je zo gezond en gelukkig leeft, thuis en op je werk? Volg de 1-daagse cursus Assertiviteit!
Dagelijks handige inzichten? Volg ons op social media!
Volg ons onder andere op Instagram of Pinterest. Daar krijg je niet alleen handvatten op het gebied van assertiviteit, je ontvangt ook de slimme tips waarmee je jouw communicatie skills een boost geeft. De laatste artikelen netjes en overzichtelijk in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de wekelijkse nieuwsbrief.
Leer je liever lezend, lees dan ons boek Elke Dag om 15.00 Uur Klaar. Maak kennis met de beste inzichten uit onze trainingen en leer slimmer werken in plaats van harder.
Wie zijn wij? | Cursus Assertiviteit
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
