Een leugentje om bestwil doet niemand kwaad, toch? Het is slechts een kleine verbuiging van de werkelijkheid, één die de boel misschien zelfs opleukt. Toch kan zelfs de kleinste leugen zorgen voor een daling in geloofwaardigheid en betrouwbaarheid. Zeker wanneer je op elkaar bent aangewezen en samenwerkt in een hecht team. Je wilt leugens dan ver buiten de deur laten, hoe klein, groot of voor wiens bestwil ze dan ook mogen zijn. Zo herken je een leugenaar.
Wat komt aan bod?
Je vindt het niet erg om je hand in het vuur te steken om een collega uit de bres te helpen. Jij en hij werken immers goed samen en zijn een powerteam wanneer het aankomt om het binnenhalen van nieuwe klanten. Alleen: door een domme fout heeft een belangrijke klant zich teruggetrokken, met een woedende leidinggevende tot gevolg.
Nu valt dat wel te sussen, dat weet je. Waar het jou om gaat is dat jij wéét dat jouw collega de fout heeft begaan. Niet willens en wetens natuurlijk (hoop je), maar toch neemt het niet weg dat hij de verantwoordelijkheid op zich moet nemen. Zeker wanneer je nagaat dat jullie beiden niet meer aan nieuwe aanvraag mogen werken totdat duidelijk is wat er precies is gebeurd — en door wie.
Je besluit daarom het gesprek met hem aan te gaan, in een poging de feiten boven tafel te krijgen. Niet zodat je een zondebok hebt om aan te wijzen, maar omdat je niet wil dat het vertrouwen dat het team en jullie leidinggevende in jullie heeft, verdwijnt. Beter gezegd: je wil niet het vertrouwen dat jij in hem hebt, verdwijnt.
Dit is hoe je hem “ontmaskert” en de waarheid achterhaalt: door leugens te herkennen en vervolgens het gesprek aan te gaan.
Stap 1. Ken de basishouding van iemand
De eerste stap om leugens te herkennen, is analyseren hoe iemand “normaal” doet. Wat is zijn of haar natuurlijke houding? Een soort 0-meting, zeg maar. Indien je nauw met iemand samenwerkt, herken je vaak al bepaalde gedragingen en lichaamstaal van iemand.
Zo valt je op dat zij regelmatig aan een lok haar draait, vooral wanneer ze zich concentreert. En hij fronst herhaaldelijk met zijn wenkbrauwen, zeker wanneer hij een punt probeert te benadrukken. Op basis van deze basishouding herken je ook wanneer dit afwijkt — wanneer iemand zich “anders dan normaal” gedraagt. Hieruit kun je bepaalde clues ontdekken.
Voordat je dus jouw collega confronteert, check je hoe hij erbij zit. Is hij ontspannen? Kijk hij je recht aan of heeft hij altijd de gewoonte om weg te kijken wanneer hij nadenkt?
Zeker wanneer het om een toch stressvolle kwestie gaat, kan het zijn dat de basishouding iets afwijkt. Dit wil dan niet gelijk zeggen dat iemand liegt. Indien hij of zij een beetje met zijn schouders knijpt of met z’n voet wiebelt, nog voordat je een vraag hebt gesteld, is het eerder een basishouding onder stressvolle omstandigheden, dan bewust liegen.
Kortom: voordat je iemand confronteert, bekijk je zijn of haar basishouding. Welk gedrag vertoont hij nu?
Stap 2. Ga op zoek naar afwijkingen
Nadat je jouw 0-meting hebt gedaan, begin je jouw gesprek. Je probeert de waarheid te ontfutselen (“Heb jij de gevoelige kwestie van de klant, bewust of per ongeluk, doorgelekt?”). Dat is waar jij antwoord op wilt krijgen.
Nu zijn er een aantal feedbackmanieren en gesprekstechnieken waarmee je iemand makkelijker aan het praten krijgt. Door open vragen te stellen bijvoorbeeld, door te vragen en empathie te tonen. Dat is niet waar we nu op focussen — het gaat hier om het herkennen van leugens, niet over manieren waarop je een gesprek initieert.
Want om te zien of iemand een leugen vertelt? Door te letten op een aantal zaken kom je veel te weten (ook of iemand de waarheid vertelt).
Hotspots
Hotspots zijn kleine, veelvoorkomende dingen waar je op kunt letten; vaak non verbale handelingen of expressies die verklappen of iemand wel of niet de waarheid spreekt.
- Het wiebelen met benen en voeten
Een been dat nerveus tikt of voeten die wiebelen kunnen aantonen dat iemand haast letterlijk wil “weglopen”. Vaak kan dit een van de tekenen zijn dat iemand zich in het nauw gedreven voelt en iets achterhoudt,
- Op elkaar geperste lippen
Ook een strakke mond of lippen die licht naar binnen worden gezogen, kunnen duiden op het achterhouden van de waarheid. Het is alsof het lichaam letterlijk zichzelf de mond wil snoeren.
- Iets voor het lichaam houden
Denk aan het “verschuilen” achter een laptop, een kop koffie maar ook twee armen die men over elkaar heeft geslagen. Het is zichzelf verstoppen zodat lichaamstaal minder goed kan worden gelezen.
- Giechelen en gapen
Buiten beschouwing gelaten of iets werkelijk grappig is of dat de persoon doodop is; giechelen en gapen zijn manieren van het lichaam om beter om te gaan met nervositeit. Indien de persoon dus telkens giechelt terwijl de situatie best ernstig is, kan het een teken zijn dat hij liegt.
- Veel knipperen met ogen
Ditzelfde geldt voor knipperen. Ook dat doet je lijf graag wanneer het zich gespannen of nerveus voelt. Maar wat is vaak? Gemiddeld knipperen de meeste mensen 1 keer per 5 seconden. Ook hierbij geldt dat je vooraf op de basishouding let: sommige mensen knipperen nu eenmaal vaak, houd daar rekening mee wanneer je naar tekenen zoekt.
- De tegengestelde richting opkijken
Dit is ook een leuke. Het blijkt dat in 85% van de gevallen iemand de tegenovergestelde richting op kijkt dan zijn voorkeurshand. Dus iemand die rechts is kijkt bij een leugen naar links. Een linkshandig persoon zal naar rechts kijken.
Micro-expressies
Bovenstaande zaken zijn een wat grovere vorm van lichaamstaal, maar we hebben ook nog zoiets als micro-expressies: minieme uitingen die je haast niet ziet en die in een halve seconden plaatsvinden. Denk aan een wenkbrauw die een millimeter rijst; dat zou kunnen duiden op het achterhouden van de waarheid. Of het haast onzichtbaar sperren van neusvleugels; blijkt ook iets met leugens te maken te hebben.
Voor het ongetrainde oog vallen deze zaken waarschijnlijk niet snel op. Je moet dan al echt weten waar je op moet letten. En omdat het in een fractie gebeurt, zie je zoiets snel over het hoofd.
Toch is het erg interessant om je er eens in te verdiepen. Er zal tal van youtube-kanalen te vinden die interviews met bekendheden of criminelen uitpluizen en aan de hand van micro-expressies bepalen of iemand wel of niet liegt.
Het kanaal “Observe” is er bijvoorbeeld zo een. Daar bekijkt Logan Portenier, een Body Language Analyst, of de lichaamstaal van bekendheden als Meghan Markle, Mark Zuckerberg of Kamala Harris overeenkomen met hun verhaal.
Inhoudelijke red flags
Naast lichaamstaal en gezichtsuitdrukkingen heb je natuurlijk ook nog het verhaal; wat de persoon wel (of in dit geval niet) zegt. Veelal vinden mensen die liegen een manier om dan om de waarheid heen te praten. Op een aantal manieren:
- Hij of zij beantwoordt jouw vraag met een tegenvraag
Hiermee wil hij voorkomen dat hij een vraag moet beantwoorden die zijn leugen onderuit zou kunnen halen.Jij: ‘Heb jij de gevoelige kwestie van de klant doorgelekt?’
Hij: ‘Waarom denk je dat?’ of ‘Waarom zou ik dat doen?’
- De persoon neemt afstand van het leugen door een aanwijzend voornaamwoord of lidwoord te gebruiken
Denk aan het gebruik van woorden als die, dit, daar, dat of deze. Of lidwoorden als de, het of een. Door deze te verweven in het verhaal blijft de persoon letterlijk op afstand.Jij: ‘Klopt het dat jij een mail hebt gestuurd waarin staat vermeld dat…?’
Hij: ‘Ik heb die mail niet verzonden’, ‘Ik heb geen brief gestuurd naar dat kantoor’ of ‘Ik heb geen weet van een melding’.Een hele bekende is Bill Clinton’s statement:‘I did not have sexual relations with that woman.’
- Hij of zij herhaalt bepaalde of meerdere woorden en neemt deze letterlijk over in het antwoord
Hiermee wil de persoon voorkomen dat hij of zij per ongeluk uit de school klapt. Door de woorden van de “ondervrager” te gebruiken, denkt hij of zij safe te zijn.Jij: ‘Heb jij de gevoelige kwestie van de klant doorgelekt?’
Hij: ‘Ik heb geen gevoelige kwestie doorgelekt.’
Stap 3. Spreek de leugenaar aan | Training Feedback Geven
Bovenstaande tekenen hebben je misschien antwoord kunnen geven op de vraag of jouw collega liegt. Misschien merkte je dat hij nerveus met zijn voeten wiebelde, regelmatig wegkeek en jouw vragen telkens beantwoorde met een tegenvraag.
Hoewel dit indicatoren kunnen zijn dat hij inderdaad liegt, is het geen keihard bewijs. Het kan wel jouw vermoeden versterken. Het enige dat nu nog rest, en wat jou echt uitsluitsel kan geven, is de persoon aanspreken: hem vertellen dat jij vermoedt dat hij de niet de waarheid spreekt.
Je kunt dan het gesprek aangaan en door middel van actief luisteren, goed doorvragen en motiverende gespreksvoering hem aansporen de waarheid te vertellen. Hoe je dat precies doet, leggen we je graag uit in onze training Feedback Geven. Daar leer je in minder dan 1 dag hoe je een moeilijk gesprek aanknoopt en een de ander terugkoppeling geeft. Nieuwsgierig? Neem een kijkje op onze site. Volg ons gelijk op social media.
Wie zijn wij? | Cursus Feedback Geven
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van time management, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
