Een verslagen blik na negatieve feedback. Andere mensen over zich heen laten lopen. En uitspraken als “Ik kan het niet” zodra een nieuw project op de planning staat. Het is je al vaker opgevallen bij je collega dat hij niet heel stevig in zijn schoenen staat. Je wilt het onderwerp bespreekbaar maken en hem op die manier helpen. Maar hoe? Dit stappenplan helpt je om samen met hem zijn eigenwaarde te vergroten.
Je moet toegeven: jullie leidinggevende kan wat direct zijn. Maar je collega heeft daar wel erg veel last van. Een opmerking als “Goed werk hoor. Maar ik mis de diepgang. Misschien kun je….” kan al genoeg zijn om hem in elkaar te laten krimpen. Zichtbaar aangedaan zit je collega dan met zijn mond vol tanden. Wat volgt na “Misschien kun je…” heeft hij misschien niet eens meer gehoord. Te druk met zijn eigen overtuigingen dat hij het fout doet.
Zo’n enkele opmerking kan je collega ook belemmeren als hij een volgende keer iets doet. Waar jij enthousiast reageert als je een nieuwe taak op je bordje krijgt (met jouw eigenwaarde zit ‘t wel goed; jij weet wat je waard bent), slaat bij je collega duidelijk al snel de twijfel toe. Twijfel of hij het kan. Twijfel of hij de juiste kennis heeft. En misschien ook meteen al de angst om fouten te maken. Met als gevolg dat hij de opdracht teruggeeft, er met weinig zelfvertrouwen aan begint of al te snel een ander om hulp vraagt uit angst dat het niet gaat lukken.
Faalangst, twijfel, onzekerheid? Het zit ‘m allemaal in één woord: eigenwaarde.
Eigenwaarde: een onmisbaar ingrediënt voor succes
Zelfrespect en eigenwaarde. Eigenwaarde en zelfrespect. Het zijn synoniemen van elkaar. In beide gevallen gaat het over hoe je naar jezelf kijkt. Mensen die eigenwaarde hebben opgebouwd, laten zich niet zo snel door opmerkingen van anderen uit het veld slaan. Niet omdat ze geloven dat ze altijd het beste van het beste werk leveren. Wel omdat ze vertrouwen op hun kwaliteiten en krachten en daar zo erg in geloven dat een opmerking van een ander daar niet zomaar afbreuk aan doet. Niet arrogant. Wel verrekte handig.
Maar helaas is vaker het tegenovergestelde het geval, namelijk dat je een lage eigenwaarde of geen eigenwaarde hebt. Of dat je gevoel van eigenwaarde volledig afhangt van hoe anderen over je praten. Juist omdat iemand in de kern niet overtuigd is van zijn kwaliteiten of eerder minpunten aan zichzelf ziet dan kwaliteiten.
Waarom eigenwaarde dan zo belangrijk is? Omdat het het sleutelwoord is om zelfverzekerd een lastige situatie in te gaan of om met zelfvertrouwen iets nieuws op te pakken.
Zie het zo: als jij een nieuwe taak oppakt en je daarbij maar twee dingen denkt (“Ik kan het niet” en “Ik mag geen fouten maken”), dan zal je niet snel alles op alles zetten om dit tot een succes te maken. Je bent voor je gevoel bij voorbaat al gefaald. En als iemand ervan overtuigd is dat zijn mening er niet toedoet, dan zal zijn standpunt er in de vergadering vast minder zelfverzekerd uitkomen. Of zelfs helemaal niet.
Niet handig. Voor je collega niet, maar uiteindelijk ook niet voor het team. Deze collega is aangenomen om zijn kwaliteiten. Dan zou het zo mooi zijn als hij dat zelf ook ziet. En omdat zijn mening ook net die ene frisse blik op een situatie kan vormen, is het best fijn als hij zich ook daadwerkelijk uitspreekt.
Op de schop dus, dat gebrek aan eigenwaarde. Als betrokken collega kun jij hem vast helpen bij zijn eigenwaarde vergroten.
Help je collega zijn eigenwaarde vergroten
Oké oké, niet te hard van stapel lopen. Jij kunt als buitenstaander niet compleet veranderen hoe je collega over zichzelf denkt. Of nou ja, je kunt hem wel dagelijks overladen met complimentjes over onbenullige details. Maar dat gaat je collega niet helpen om blijvend anders naar zichzelf te kijken.
Wel kun je je collega helpen om aan zijn eigenwaarde te werken en zo meer op zichzelf te gaan vertrouwen. Ondanks of een ander hem wel bekwaam, goed en leuk vindt. En ongeacht negatieve feedback of complimenten van anderen.
De 4 stappen hieronder helpen je om daar het gesprek over aan te gaan.
Stap 1. Ga het gesprek open aan
Geef jezelf de tijd voor het gesprek met je collega. Juist om het onbevooroordeeld en open in te gaan. Dat je collega onzeker is en een gebrek aan eigenwaarde heeft, is jouw invulgedachte. Belangrijk dus om die eerst te toetsen bij je collega of hij zich erin herkent. Dat is altijd de eerste stap voordat je je collega overlaadt met tips waar hij misschien in de verste verte niet op zit te wachten.
Geef hiervoor je collega als feedback dat hij in situatie X onzeker op je overkwam. Voorkom hierbij nog elke vorm van gedachten invullen. Dus zeg niet “Je was wel heel onzeker toen”, maar houdt het bij wat je concreet hebt geobserveerd. Breng het bovendien als een observatie vanuit jouw perspectief. Dus giet het in de vorm “Het komt op mij over alsof…” in plaats van “Jij bent…”.
Leg vervolgens aan je collega voor hoe hij dat ziet. Herkent hij zich in de situatie die je schetst?
De ik-ik-jij-methode kan je hier goed bij helpen. Dat is een handige feedbackmethode die bestaat uit drie stappen:
- Ik zie/merk dat… (observatie)
- Dat komt op mij over als…/ Dat doet met mij dat… (gevoel/gevolg)
- Herken jij dat? (check)
Herkent je collega zich erin? Doe dan ook een voorzet voor een mogelijke oplossing. Bijvoorbeeld om eens samen te kijken hoe hij zijn eigenwaarde kan opkrikken.
Is je collega het met je eens en kan hij zich erin vinden om samen die oplossing te proberen? Ga dan verder het gesprek in.
Stap 2. Breng negatieve gedachten in kaart
Waarschijnlijk de minst leuke stap van allemaal, maar nodig is-ie wel. Onderzoek wat je collega precies aan kritische gedachten over zichzelf heeft. Of nee, laat je collega dat (met jouw hulp) zelf onderzoeken.
Leuk is het niet om die lading negatieve gedachten zwart op wit te zetten, maar het is wel nodig om ze straks te kunnen tackelen.
Tast daarvoor eerst zo breed mogelijk af wat precies de kritische gedachten zijn die je collega het werkzame leven zuur maken. Probeer ze allemaal zo goed mogelijk boven tafel te krijgen, ook als er een hele waslijst uit voortkomt. Ga vervolgens samen orde scheppen. Kun je al die negatieve gedachten beperken tot een paar grote overtuigingen die alles omvatten?
Een paar negatieve gedachten die bij veel mensen de kop opsteken, zijn deze:
- “Ik kan het niet.”
- “Mijn mening doet er niet toe.”
- “Ik heb geen recht van spreken, want ik ben…”
- “Ik ben nog te onervaren.”
- “Ik ben niet goed genoeg.”
- “Ik mag geen fouten maken.”
Stap 3. Onderzoek waar de lage eigenwaarde vandaan komt
Een gedachte als “Ik kan het niet” staat nooit op zichzelf. Die komt ergens vandaan. Misschien wel van de werkvloer. Want ja, je moet toegeven dat je baas wat recht door zee is en dat hij soms wel een cursus feedback geven kan gebruiken.
Maar goed, er kunnen ook andere oorzaken achter schuilgaan. Misschien zelfs meerdere, die al een tijdje meegaan en in allerlei situaties – privé en op het werk – de kop opsteken.
Een paar mogelijke oorzaken:
- Je collega is extreem perfectionistisch en kan het daarom in zijn ogen nooit goed genoeg doen.
- De organisatie wordt gekenmerkt door micromanagement. Over de schouder meekijken, bemoeienis met details, vallen over kleine foutjes en strakke teugels zorgen ervoor dat je medewerker zich terugtrekt en onzeker is over zijn eigen kunnen. Zijn zelfvertrouwen kan wel wat omhoog.
- Het werk sluit niet aan op zijn kwaliteiten. De taken zijn te hoog gegrepen of je collega kan juist zijn ei niet kwijt in zijn taken en werkt onder zijn niveau. Dat komt zijn gevoel van eigenwaarde niet ten goede.
- Je collega laat zijn eigenwaarde afhangen van anderen (collega’s, leidinggevenden, de partner, een goede vriend, etc.) en van allerlei voorwaarden (zoals ‘perfect werk afleveren’, ‘complimenten krijgen’, ‘zelf gelegde hoge latten halen’). Zodra niet aan die voorwaarden wordt voldaan, brokkelt zijn eigenwaarde snel af en slaat de twijfel aan zichzelf toe.
- Je collega vindt het (bijvoorbeeld om de reden hierboven) lastig om met negatieve feedback om te gaan. Zodra hij feedback ontvangt, ziet hij dat al snel als een persoonlijke aanval. In plaats van dat hij ervan leert, gebruikt hij de feedback tegen zichzelf als een bevestiging van de diepgewortelde negatieve overtuigingen die hij al over zichzelf heeft.
Zo zit dat qua oorzaken bij elk persoon weer anders. Ga met je collega in gesprek om te onderzoeken waar de beperkende overtuigingen in zijn geval vandaan komen.
Doe dat overtuiging voor overtuiging en pak het op een open manier aan. Dus vul niet in voor de ander. Het kan best zijn dat jij je werkplek bijvoorbeeld een typisch voorbeeld van management op microniveau vindt, terwijl je collega daar juist nul moeite mee heeft. Luister liever actief en laat vooral je collega aan het woord.
Stap 4. Bepaal wat je collega nodig heeft voor meer eigenwaarde
Zijn er dingen die je op de werkvloer heel eenvoudig kunt aanpassen? Bijvoorbeeld vaker positieve feedback geven – ook tijdens het proces in plaats van alleen na afloop op het resultaat? Andere taken oppakken die voor hem meer uitdagend zijn? Of juist te lastige taken laten zitten? Misschien vaker het woord krijgen in een vergadering?
Laat het vooral over aan je collega om met suggesties te komen. Hij weet het beste wat zijn behoeften zijn en wat hem helpt. Jij kunt vervolgens aftasten wat je daarin voor je collega kunt betekenen. Of welke tips je hem kan geven om het zelf aan te pakken (bijvoorbeeld dat hij met de leidinggevende in gesprek gaat).
Maak een concreet actieplan om die stappen vorm te geven. Doe dat samen met je collega, zodat jullie een plan hebben liggen waar hij ook zelf achter staat.
Extra tip: oefen met affirmeren
Wat verder kan helpen bij eigenwaarde verhogen, is om voor elke negatieve gedachte een positieve gedachte te ontwikkelen die je collega als affirmatie zichzelf kan toespreken.
Denk aan “Ik mag fouten maken” in plaats van “Ik mag geen fouten maken” of “Ik ben expert in mijn vakgebied” in plaats van “Ik kom pas net om de hoek kijken”.
Klinkt misschien suf, zo’n zinnetje. Zeker omdat je collega er nog niet na één keer uitspreken van overtuigd is dat dit zijn nieuwe waarheid is. Maar onderzoek toont aan dat het echt werkt, dat affirmeren. Het kan je helpen om betere resultaten te behalen, zelfs in een lastig gesprek, zo laten statistieken in psychologisch onderzoek zien. En dat dus met een simpel trucje. Een goede om aan je collega mee te geven als laatste handigheid om zijn eigenwaarde te vergroten!
Beter leren feedback geven met een cursus feedback geven
Smaakt dat naar meer en wil je vaker collega’s helpen zichzelf te ontwikkelen door goede feedback te geven? Een mooie missie! En een die je nog ver kan brengen op de werkvloer.
Volg daarvoor een cursus feedback geven. Daarbij leer je hoe je jouw feedback in het juiste jasje giet om er echt effect mee te bereiken. En om het – in tegenstelling tot de niet-constructieve leidinggevende in dit voorbeeld – op een constructieve manier aan te pakken die werkt.
Bekijk gerust onze cursus feedback geven. Zowel op locatie als online staan de deuren voor jou open.
